Του Λεωνίδα Βατικίωτη
Η προοπτική υπέρβασης της σημερινής ολέθριας συνταγής και της άμεσης εφαρμογής μιας εναλλακτικής οικονομικής πολιτικής τεκμηριώνεται με κάθε ακρίβεια στη νέα μελέτη του κέντρου ερευνών Research on Money and Finance. Πρόκειται για την τρίτη μελέτη του βρετανικού ιδρύματος που κυκλοφορεί σε λιγότερο από ενάμισι χρόνο. Βασικός της συντάκτης είναι ο Κώστας Λαπαβίτσας, ο οποίος αποτελεί και την «καρδιά» του κέντρου ερευνών RMF, με έδρα το Λονδίνο. Στην συγγραφή της έκθεσης με τίτλο Ρήξη; Διέξοδος από την κρίση της Ευρωζώνης, (η οποία θα κυκλοφορήσει σύντομα στα ελληνικά από τις εκδόσεις Α. Α. Λιβάνη) συμμετείχαν επίσης και οι ακόλουθοι οικονομολόγοι: Α. Καλτενμπρούνερ, Ντ. Λίντο, Τζ. Μίτσελ, Χ.Π. Παϊνσέιρα, Ε. Πίρες, Τζ. Πάουελ, Α. Στένφορς, Ν. Τέλες και ο γράφων.
Το καινούργιο που φέρνει η μελέτη του RMF είναι ότι δείχνει με την δέουσα τεκμηρίωση πως η δυνατότητα εφαρμογής σήμερα, και όχι στο αόριστο μέλλον, μιας άλλης οικονομικής πολιτικής είναι πέρα για πέρα ρεαλιστική. Δεν πρόκειται δηλαδή για μια αόριστη επαγγελία η υλοποίηση της οποίας βρίθει ανυπέρβλητων δυσχερειών. Αντίθετα, στο κείμενο περιγράφονται με ασυνήθιστη λεπτομέρεια τα βήματα που πρέπει να γίνουν ώστε η παύση πληρωμών του δημόσιου χρέους και η έξοδος από το ευρώ να σημάνουν την άμεση αναζωογόνηση της οικονομικής δραστηριότητας και την ουσιαστική βελτίωση της θέσης των εργαζομένων.
Η ανάλυση ξεκινάει περιγράφοντας τις δυσχέρειες και τα όρια που χαρακτηρίζουν κάθε προσπάθεια επίλυσης της σημερινής κρίσης. Πρόκειται όμως για δυσχέρειες που δεν είναι τυχαίες ή τεχνικής φύσης. Φέρουν έντονο επάνω τους το αποτύπωμα των αντιθέσεων και των πολιτικών – κοινωνικών σκοπιμοτήτων που συνόδευσαν εξ’ αρχής την δημιουργία του ενιαίου ευρωπαϊκού νομίσματος και στη συνέχεια, μέχρι τώρα, των νεοφιλελεύθερων πολιτικών λιτότητας που προκρίνονται ως συνταγή για την υπέρβαση της τρέχουσας κρίσης. Ο αντιφατικός χαρακτήρας του ευρώ είχε τονιστεί από τις πρώτες μέρες της εμφάνισής του από επιστήμονες μάλιστα που δεν ανήκαν αποκλειστικά και μόνο στο ετερόδοξο ρεύμα οικονομικής σκέψης. Ωστόσο, έπρεπε να φθάσει στην Ευρώπη η κρίση που ξέσπασε στις ΗΠΑ το 2008 ώστε αυτές οι αντιφάσεις να κάνουν την εμφάνισή τους. Σημαντικότερη εξ αυτών είναι το γεγονός ότι το ευρώ «στέκεται στον αέρα» καθώς δεν στηρίζεται σε ένα ενιαίο κράτος ή μια παραδοσιακή κεντρική τράπεζα, εξοπλισμένη με το πλήρες «σετ εργαλείων» που διαθέτουν τα κεντρικά πιστωτικά ιδρύματα για να παρεμβαίνουν εγκαίρως και αποτελεσματικά σε περιόδους κρίσεων, όπως η σημερινή.
Στα δύο η ευρωζώνη
Ο ασυνήθιστος και ασταθής χαρακτήρας του ευρώ αποτελεί ευθεία έκφραση
των διχαστικών αντιφάσεων που συνόδευσαν την δημιουργία του ευρώ και οι
οποίες επιτάθηκαν τα μετέπειτα χρόνια. Συγκεκριμένα, μια άτυπη διάσπαση
της ευρωζώνης σε δύο κομμάτια. Από την μια στις χώρες του κέντρου, με
χαρακτηριστικότερο εκπρόσωπο την Γερμανία, και από την άλλη στις χώρες
της περιφέρειας, που τον τελευταίο χρόνο κλυδωνίζονται από την κρίση
δημόσιου χρέους, που δεν είναι τίποτε άλλο παρά έκφραση βαθύτερων
διεργασιών. Ειδικότερα, μιας αυξανόμενης απόκλισης στην
ανταγωνιστικότητα των δύο ομάδων χωρών. Κινητήρια δύναμη αυτής της
εξέλιξης, που θέτει σε σοβαρή κρίση το ιδεολόγημα του «ευρωπαϊσμού»,
ήταν η συμπίεση του κόστους εργασίας που επιτεύχθηκε στην Γερμανία λόγω
των πολιτικών λιτότητας που εφαρμόστηκαν τα τελευταία 15 χρόνια. Στο
πλαίσιο του παραπάνω διχασμού τα ελλείμματα του Νότου αποτελούν το
αντιστραμμένο είδωλο των πλεονασμάτων του Βορρά.
Εμπεριστατωμένη η δυνατότητα εξόδου από το ευρώ και παύσης πληρωμών
Οι αποφάσεις που έχει πάρει η Ευρωπαϊκή Ένωση τον τελευταίο χρόνο
έχουν εντείνει ακόμη περισσότερο το σχίσμα. «Η μορφή του ρήγματος είναι
αδύνατο να προβλεφθεί», αναφέρεται στην μελέτη. «Μία η δύο περιφερειακές
χώρες μπορούν να εξέλθουν, μπορεί να δημιουργηθεί μια ομάδα “σκληρών”
χωρών του ευρώ και μια δορυφορική ομάδα “μαλακών” χωρών του ευρώ με
μεταβλητές μεταξύ τους ισοτιμίες, θα μπορούσε ακόμη να υπάρξει πλήρη
κατάρρευση της νομισματικής ένωσης». Ρόλο θρυαλλίδας το πιθανότερο είναι
πως θα παίξει η αδυναμία εξυπηρέτησης του δημόσιου χρέους ή, ισοδύναμα,
«η αδυναμία ανταπόκρισης στις συνθήκες που επιβάλουν οι επίσημοι
δανειστές για να συνεχιστεί η εκταμίευση των κονδυλίων διάσωσης».
Η πρωτοβουλία στον οφειλέτη
Η μελέτη του RMF υποστηρίζει με κατηγορηματικό τρόπο ότι «η Ελλάδα
χρειάζεται μια σοβαρή μείωση της ονομαστικής αξίας του χρέους της,
δηλαδή ακύρωση και του επίσημου και του ιδιωτικού χρέους που θα
επανέφερε το λόγο χρέους προς ΑΕΠ σε διαχειρίσιμα επίπεδα. Αυτό είναι
αδύνατο να συμβεί στο πλαίσιο μιας αθέτησης πληρωμών με πρωτοβουλία του
δανειστή, ενώ ακόμη κι αν συνέβαινε το αντίτιμο που θα λάβαιναν οι
πιστωτές θα ήταν πολύ υψηλό, περιλαμβανομένης της κατοχής κρίσιμων
εθνικών περιουσιακών στοιχείων και άμεσο έλεγχο επί της δημοσιονομικής
πολιτικής της χώρας. Σε οριακό επίπεδο, μια αθέτηση πληρωμών με
πρωτοβουλία του πιστωτή θα έθετε ζητήματα εθνικής ανεξαρτησίας και
κυριαρχίας στην Ελλάδα. Υπ’ αυτό το πρίσμα, η αθέτηση πληρωμών με
πρωτοβουλία του οφειλέτη είναι πιθανότατα η μόνη αποτελεσματική λύση για
τη χώρα για να αποδεσμευτεί από τα δεσμά του χρέους. Σ’ αυτή την
κατεύθυνση, ξεχωρίζουν δύο πολιτικές και κοινωνικές συνθήκες», τονίζει η
μελέτη.«Πρώτο, η αθέτηση πληρωμών πρέπει να πραγματοποιηθεί με κυριαρχικό τρόπο, δηλαδή ο δανειστής θα πρέπει να εξαναγκάσει τις τράπεζες. Αυτό μετά βεβαιότητας θα σήμαινε παύση πληρωμών επί των τόκων και πρωτευόντως στο δημόσιο χρέος, κατ’ αρχήν. Έπειτα θα ακολουθούσαν διαπραγματεύσεις με τους δανειστές προς αναζήτηση μιας τελικής διευθέτησης που θα περιλάμβανε την ακύρωση ενός μεγάλου μέρους του χρέους. Η Ελλάδα δεν στερείται πλεονεκτημάτων σε αυτή την σχέση. Το 90% των ελληνικών ομολόγων φαίνεται να έχουν εκδοθεί υπό τον ελληνικό νόμο χωρίς Ρήτρες Συλλογικής Δράσης. Μονομερώς η ελληνική Βουλή με ένα νόμο θα μπορούσε να αλλάξει τους όρους διευθέτησης, διευκολύνοντας τον δανειστή, και αναγκάζοντας τις ιδιωτικές τράπεζες να αποδεχτούν την προσφορά». Εδώ αξίζει να γίνει μια παρέκβαση από την μελέτη του RMF για να τονίσουμε τον κίνδυνο που προκύπτει από τη νέα συμφωνία της 27ης Οκτωβρίου, βάση της οποίας τα νέα ομόλογα που θα εκδοθούν σε αντικατάσταση των σημερινών, ενσωματώνοντας την μείωση του 50%, δεν θα διέπονται από το ελληνικό δίκαιο. Η δυνατότητα επομένως του ελληνικού δημοσίου να τροποποιήσει μονομερώς τους όρους περιορίζεται σημαντικά.
Λογιστικός έλεγχος του χρέους
Η δεύτερη προϋπόθεση για μια αθέτηση πληρωμών με πρωτοβουλία του
οφειλέτη είναι κατά το RMF «να πραγματοποιηθεί με δημοκρατικό τρόπο
σπάζοντας τον έλεγχο που ασκούν οι τεχνοκράτες και οι πολιτικοί στη
διαχείριση του δημόσιου χρέους και εμπλέκοντας άμεσα την κοινωνία των
πολιτών και την οργανωμένη εργασία. Το δημόσιο χρέος είναι σύνθετο και
δυσνόητο με πολλούς που αξιώνουν μερίδια και αρκετές μορφές υπερχρέωσης.
Η κοινωνία έχει δημοκρατικό δικαίωμα να γνωρίζει τη σύνθεση του χρέους
και να εμπλακεί στη διαχείρισή του». Σε αυτή την κατεύθυνση το RMF
προτείνει την δημιουργία Επιτροπής Λογιστικού Ελέγχου που θα ελέγξει τη
νομιμότητα του δημόσιου χρέους. Αναφέρεται μάλιστα στην μελέτη πως τα
δάνεια διάσωσης που χορηγήθηκαν στην Ελλάδα από το 2010 «πρέπει να
χαρακτηριστούν παράνομα λόγω της ακραίας πολιτικής πίεσης που ασκήθηκε
στην Ελλάδα, κατά παράβαση ακόμη των κανονικών συνταγματικών και
κοινοβουλευτικών διαδικασιών. Ενδεχομένως ακόμη και ολόκληρο το ελληνικό
χρέος που ξεπερνάει το 60% του ΑΕΠ να πρέπει να χαρακτηριστεί παράνομο
καθώς ευθέως αντιβαίνει στη Συνθήκη του Μάαστριχτ».Στη τέλος της έρευνας υπάρχει σαφής περιγραφή των όσων πρέπει να γίνουν για την αντιμετώπιση του πρωτογενούς ελλείμματος, του προβλήματος με τα συναλλαγματικά διαθέσιμα ή την τύχη των τραπεζών, μετά την παύση πληρωμών και την αποχώρηση από την ευρωζώνη. Η μελέτη κλείνει με τα ακόλουθα χαρακτηριστικά λόγια που αποτυπώνουν την κρισιμότητα της περιόδου που διανύουμε: «Η Ελλάδα επομένως αντιμετωπίζει μια ιστορική επιλογή: Να παραδοθεί στις κυρίαρχες δυνάμεις της ευρωζώνης και να αντιμετωπίσει ένα ζοφερό οικονομικό, κοινωνικό και πολιτικό μέλλον ή να βρει το θάρρος να δράσει, αλλάζοντας τον εαυτό της και ακόμη την Ευρώπη. Σύντομα θα ξέρουμε την απάντηση»…
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου