Λάβαμε ένα επώνυμο σχόλιο σχετικά με το «Επιστρέφει η δουλεία», το οποίο αν και δεν έχει να πει απολύτως τίποτε σχετικά με το συγκεκριμένο κείμενο, θέτει ένα ζήτημα το οποίο χρήζει άμεσης απάντησης γιατί μας οδηγεί σε πολύ επικίνδυνα μονοπάτια.
Το σχόλιο:
Ενδιαφέρον κείμενο, αν και όχι από τα καλύτερά σας. Εκείνο όμως που μου τράβηξε ιδιαίτερα την προσοχή είναι η καθηλωτική βεβαιότητά σας πως "Μόνο οι λαοί μπορούν να επιφέρουν την κατάρρευση του κυρίαρχου συστήματος". Ευτυχώς, είπα μέσα μου, υπάρχει ακόμα ένας από μηχανής θεός, ένας "τιμωρητικός" ή έστω "εξισορροπητικός" παράγων της Ιστορίας ο οποίος μπορεί, αν θέλει, να καταλύσει το σύστημα -- για να βάλει στη θέση του άραγε τί; Σας παρακαλώ, κ. Καζάκη, γιατί αδικείτε τόσο τους τακτικούς αναγνώστες σας -- τουλάχιστον όσους ακόμα έχουν απαιτήσεις;
Φοβάμαι πως δεν πρόσεξατε πως αυτή η οντότητα που βαφτίζετε "λαοί" είναι απλώς μια βολική και κουρασμένη απόπειρα να δοθεί μεταφυσική διάσταση σε έναν ουδέτερο περιγραφικό όρο. Το ίδιο έχει συμβεί στο παρελθόν με ανάλογα ιδεολογήματα, όπως "προλεταριάτο", "εργατική τάξη" ή, για να πάμε και στην άλλη άκρη του φάσματος, "αρία φυλή"...
Δυστυχώς ή ευτυχώς, οι "λαοί" ή οι άλλες ανάλογες μαγικές λέξεις δεν είναι τα υποκείμενα της Ιστορίας -- είναι απλώς αφηρημένες λέξεις. Υποκείμενα της Ιστορίας, άρα και ανατροπείς σαθρών συστημάτων, είναι μόνο οι συνειδητές πολιτικές ομάδες εξουσίας που συγκρούονται μέχρι θανάτου με τις κυρίαρχες ελίτ επιδιώκοντας να τις διαδεχτούν και να υποκαταστήσουν τα παλαιά κοσμοθεωρήματα με τα δικά τους. Η Ιστορία είναι γεμάτη από τέτοια παραδείγματα: Οι μασσονικές στοές πριν τη Γαλλική Επανάσταση, οι καρμπονάροι στην Ιταλία, οι μπολσεβίκοι στη Ρωσσία, οι ναζί στη Γερμανία κ.ο.κ. Όσο για την επίκληση των λαών, των προλεταριάτων, των εργατικών τάξεων, των αρίων φυλών και άλλων ηχηρών λέξεων, όλα αυτά είναι πολύ χρήσιμα επινοήματα στις προσπάθειες των επίδοξων ελίτ να στρατολογήσουν οπαδούς μέσα από τις "λαϊκές" μάζες για την τελική επικράτησή τους.
Αν δεν ήμουν σαφής μέχρις εδώ, καιρός να γίνω: Η τραγωδία του καιρού μας δεν είναι πως μας λείπουν λαοί, αλλά επίδοξες ελίτ, έτοιμες και αποφασισμένες να διεκδικήσουν ένα φιλόδοξο ιστορικό ρόλο. Απέναντι στην ασύδοτη διεθνή χρηματοπιστωτική ελίτ και το ετοιμόροπο σύστημα που έχει στήσει δεν υπάρχει ούτε υποψία πραγματικά αντίπαλης πολιτικής ομάδας με συγκεκριμένους στόχους και στρατηγικές. Και είναι πολύ λογικό: Είναι ακόμα πολύ νωρίς. Οι πλατιές μάζες και κυρίως η υπό εξαφάνιση μεσαία τάξη, που θα μπορούσε δυνητικά να είναι το φυτώριο μιας νέας επίδοξης ελίτ εξουσίας, είναι ακόμα αφιονισμένες από το πανίσχυρο καταναλωτικο όνειρο και το μόνο που προσδοκούν είναι η αποκατάσταση της προτεραίας καταναλωτικής κατάστασης -- μάταια βέβαια. Έχει, λοιπόν, πολύ δρόμο ακόμα το κατρακύλισμα στου κακού τη σκάλα, χωρίς μάλιστα τη βεβαιότητα πως υπάρχει πράγματι ένα τελευταίο σκαλί. Ας μην ξεχνάμε πως δεν είναι πάντα ευτυχείς όλες οι ιστορικές εκβάσεις ούτε όλες οι κανούργιες ελίτ τα καταφέρνουν καλύτερα από τις παλιές.
Έτσι, η πρόβλεψή σας για επιβίωση του συστήματος "ακόμη και σε συνθήκες της πιο γενικευμένης βαρβαρότητας" και η εκτίμησή σας ότι η κρίση δεν είναι κάτι παροδικό, μου φαίνονται ως η έσχατη λογική συνέπεια της μονοδιάστατης πορείας από τον πολιτικό άνθρωπο στον καταναλωτικό άνθρωπο. Και όσο απουσιάζει από το πολιτικό προσκήνιο μια ικανή αντι-ελίτ, με παιδευτικό, καθοδηγητικό και ανατρεπτικό ρόλο, ο απογαλακτισμός μας από την καταναλωτική φαντασίωση και τις άλλες παγίδες του καταρρέοντος ύστερου βιομηχανισμού δεν μπορεί να γίνει παρά μόνο με βίαιο, χαοτικό και αιματηρό τρόπο.
Σπύρος Μάνδρος
Η απάντηση:
Καταρχάς, η λογική που περιγράφεται κάλλιστα μπορεί να θεωρηθεί ως νεοφασιστική. Οι λογικές που αρνούνται την δράση μαζών, τάξεων, στρωμάτων και λαών στο όνομα κάποιων υπερδραστήριων ελίτ και επικυρίαρχων που καθορίζουν την ιστορική πορεία, αναπτύχθηκαν στα πλαίσια του θεολογικού και πολιτικού κορπορατισμού στα μέσα του 19ου αιώνα. Σαν αντίδραση στην περίοδο των μεγάλων δημοκρατικών επαναστάσεων της Ευρώπης, αλλά και σαν νομιμοποίηση της άγριας καταστολής και της γενικευμένης λευκής τρομοκρατίας εναντίον κάθε μαζικού δημοκρατικού κινήματος των λαών.
Την εποχή εκείνη και μόνο το άκουσμα της λέξης «δημοκρατία» αρκούσε για να συλληφθείς και να διωχθείς ως σκοτεινός συνωμότης και επίδοξος ανατροπέας της καθεστηκυίας τάξης πραγμάτων. Αυτός ο κορπορατισμός και οι βασικοί του θεωρητικοί αποτέλεσαν λίγο αργότερα το ιδεολογικοπολιτικό λίκνο του φασισμού και του ναζισμού, όπου ο Ντούτσε ή ο Φύρερ με μια ομάδα επίλεκτων στελεχών τους μπορούσε να καθορίσει τον ρου της ιστορίας. Σήμερα, οι θεωρίες αυτές, δηλαδή οι θεωρίες του νεοκορπορατισμού, αναπαράγονται με την μορφή της θεωρίας των ελίτ, των "ομάδων πίεσης" και της "κοινωνίας των πολιτών" των επιδοτούμενων ΜΚΟ. Η κοινωνία δεν υπάρχει, ούτε ο λαός υπάρχει και επομένως δεν υπάρχουν, ούτε μπορούν να υπάρξουν λαϊκές ελευθερίες και δικαιώματα. Η ίδια η έννοια της λαϊκής κυριαρχίας, το θεμέλιο ακόμη και της τυπικής δημοκρατίας, παρουσιάζεται ως φανταστική νομική έννοια που απλά δικαιολογεί τον οποιοδήποτε επιβήτορα να μιλά εξ' ονόματος του λαού, είτε έχει, είτε δεν έχει υφαρπάξει την ψήφο του εν είδη "λευκής επιταγής".
Πρόκειται για τον θεωρητικό νεοφασισμό της εποχής μας, ο οποίος μάλιστα έχει και την επίσημη ακαδημαϊκή σφραγίδα. Σήμερα ο φασισμός δεν χρειάζεται να επιδεικνύεται με κοκορόφτερους και μελανοχίτωνες, ούτε ο ναζισμός χρειάζεται να περιφέρεται με την σβάστικα. Όσοι το κάνουν ακόμη αυτό ανήκουν στο περιθώριο και στον υπόκοσμο. Είναι εύκολα αναγνωρίσιμοι και εύκολα τους αποφεύγει κανείς. Τι γίνεται όμως με εκείνους που διαδίδουν την ιδεολογία του φασισμού και του ναζισμού, ως σύγχρονη θεωρία των ελίτ. Σήμερα ο φασισμός και ο ναζισμός φορά κοστούμι και γραβάτα, κατοικοεδρεύει στα καλά σαλόνια της ακαδημίας, της οικονομίας, της πολιτικής και των ΜΜΕ. Πλασάρεται ως μεταμοντέρνος λόγος, βασισμένος στην διατεταγμένη άγνοια που αναπαράγεται από το κυρίαρχο σύστημα παιδείας.
Αντί να εκθειάζει ανοιχτά τον Φύρερ και κρεματόρια, μιλά δήθεν ακαδημαϊκά για θεωρίες των ελίτ. Όμως όλες οι θεωρίες του κορπορατισμού, παλιές και νέες, είχαν και έχουν πάντα την ίδια μαύρη κατάληξη για την κοινωνία και την πολιτική. Έχουν πάντα τους ίδιους σκοτεινούς σκοπούς. Γι' αυτό και πριμοδοτούνται αδρά από το σημερινό επιχειρηματικό πανεπιστήμιο.
Τώρα αν θεωρεί ο κ. Μάνδρος ότι αυτή η τερατώδης διαστρέβλωση της ιστορίας, όπου τα πάντα καθορίζονται δήθεν από τα πάνω, από τους Ήρωες, τους Φύρερ και τις Ελίτ, δεν είναι παντελώς απλουστευτική, αντιστόρητη και άκρως αντιδραστική, τότε φοβάμαι ότι ανήκει σε μια κατηγορία που αρνούμαι να κατανοήσω μιας και μιλάμε άλλη γλώσσα, ανήκουμε σε άλλους κόσμους. Ο λαός δεν είναι μια φανταστική έννοια, αλλά μια σύνθετη ιστορική διαδικασία που κάνει την εμφάνισή της για πρώτη φορά -- ακόμη και στην γραπτή αποτύπωση των γεγονότων -- στις πρώτες μεγάλες επαναστάσεις του 18ου αιώνα. Η ανάδειξη του λαού προϋποθέτει την διάλυση της τοπικής αυτάρκειας, την υπέρβαση της φυλετικής, ή της στενής εθνοτικής καταγωγής και την συγκρότηση μιας νέας κοινωνικοπολιτικής ενότητας, ενός ενιαίου κοινωνικοπολιτικού συνόλου που διεκδικεί την κυριαρχία από τον τύραννο.
Ο λαός εμφανίζεται ως ανεξάρτητο υποκείμενο της ιστορίας από την στιγμή που σπάει τα δεσμά της απολυταρχίας, η οποία στηρίζεται στην παραδοχή ότι ο λαός και το έθνος δεν μπορούν να εκφράζονται από μόνοι τους παρά μόνο μέσα από την βούληση της υπέρτατης εξουσίας, κοσμικής και υπερκοσμικής. Να από που μας έρχεται η νεόκοπη θεωρεία των ελίτ. Ο λαός και το έθνος υπάρχουν, υφίστανται μόνο όσο υπάρχει και τους εκφράζει συγκεντρωτικά η απολυταρχία. Όσο κυριαρχεί ιστορικά η απολυταρχία, όσο επιβάλλονται οι κοινωνικοπολιτικές ελίτ, οι άρχοντες, οι δικτάτορες και οι παρά φύση ηγέτες, ναι, τότε δεν υπάρχει λαός, δεν μπορεί να υπάρξει λαός. Υπάρχει μόνο με το νόημα που έδινε ο Χίτλερ στην έννοια Volk, δηλαδή ενός απόλυτα υποτακτικού πλήθους υπεξουσίων, ή υπηκόων, που για να εκφραστεί μπορεί να το κάνει μόνο μέσα από επιφανείς ηγέτες ή ελίτ, που λειτουργούν σαν «πατερούληδες» έξω, πέρα και πάνω από την μάζα.
Ο λαός εμφανίζεται στο προσκήνιο της ιστορίας όταν για πρώτη φορά διακυρρήσει με την πράξη του και με το αίμα του ότι το έθνος είναι αυτός ο ίδιος, ότι δεν αναγνωρίζει κανέναν πάνω από αυτόν και επομένως δεν αναγνωρίζει κανενός είδους εξουσία που δεν πηγάζει από την θέλησή του και δεν ασκείται προς όφελός του. Κι επομένως δεν χρειάζεται κανέναν υπεράνω αυτού για να εκφράζεται, ή για να υπάρχει. Αντίθετα είναι αυτός που καθορίζει την συγκρότηση του κράτους και της επικράτειας. Αυτός είναι ο "αυτοκράτωρ λαός" όπως έλεγε ο Ρήγας. Δεν είναι τυχαίο ότι το Σύνταγμα εμφανίζεται αυτήν ακριβώς την εποχή.
Το γεγονός ότι η σύγκρουση με την τυραννία καθορίζει την πρώτη ιστορική ενότητα του λαού, αυτό καθόλου δεν σημαίνει ότι ο λαός είναι ενιαίος και με ενιαία θέληση, όπως λανθασμένα εκτιμούσε ο Ρουσώ. Μέσα στα πλαίσιά του συγκρούονται, ανειρήνευτα τις περισσότερες φορές, κοινωνικά στρώματα και τάξεις από την πρώτη κιόλας στιγμή. Η ενότητα του λαού μπορεί να υπάρξει μόνο μέσα από την αναμέτρηση των διαφορετικών κοινωνικών δυνάμεων που τον απαρτίζουν με την εξουσία και τα συμφέροντα που κάθε φορά υπερασπίζει. Γι’ αυτό και κανένας θεσμός, όσο αντιπροσωπευτικός κι αν είναι, δεν μπορεί να αντικαταστήσει την λαϊκή κυριαρχία, η οποία εκφράζεται απολύτως ελεύθερα και πρωταρχικά πρώτα και κύρια μέσα από την κατοχύρωση στην πράξη του δικαιώματος του συνεταιρίζεσθαι και του συνέρχεσθαι για κάθε επιμέρους κοινωνικό στρώμα και τάξη του λαού.
Στο εσωτερικό του λαού διεξάγεται μια ασίγαστη πάλη που μόνο προσωρινά και υπό συγκεκριμένες ιστορικές συνθήκες διακόπτεται από ευρείες συμμαχίες. Μόνο και μόνο για να ανατραπούν στην αμέσως επόμενη στροφή των εξελίξεων. Οι συγκρούσεις αυτές έχουν αναγκαστικά στο επίκεντρό τους το ποια τάξη ή στρώμα θα βάλει την σφραγίδα των συμφερόντων του στην ενότητα του λαού. Ποια δηλαδή κοινωνικοταξικά συμφέροντα θα επικρατήσουν και θα εμφανιστούν με καθολική ισχύ ως συμφέρον όλου του λαού και του έθνους. Και οι συγκρούσεις αυτές, όπως όλες οι συγκρούσεις που γέννιουνται από τα κατάβαθα της κοινωνίας, εκφράζονται πρώτα και κύρια ως συγκρούσεις ιδεολογικές, ως συγκρούσεις οργανώσεων, κομμάτων και κινημάτων που επιδιώκουν να εκφράσουν την λαϊκή ενότητα.
Όμως καμιά ομάδα, καμιά οργάνωση, κανένα κόμμα, ή κίνημα που διεκδικούσε την καθεστωτική ανατροπή δεν κέρδισε έστω προσωρινά την εξουσία, χωρίς να έχει εκφράσει άμεσα και πρακτικά την μεγάλη πλειονότητα του λαού, ή έστω δεν είχε κερδίσει την έμπρακτη συμπάθειά της. Κανένας συνωμότης δεν κατάχτησε ποτέ την εξουσία χωρίς να έχει κερδίσει επάξια και έμπρακτα την ηγεμονία του λαού. Οι μόνοι συνωμότες που κέρδισαν στην ιστορία την εξουσία χωρίς τον λαό, είναι μόνο εκείνοι όπου η ίδια η εξουσία τους παραδόθηκε. Όπως έγινε στην περίπτωση του ναζιστικού κόμματος, που, ενώ προσπάθησε, δεν τα κατάφερε τελικά από μόνο του να αποκτήσει ρίζες μέσα στον Γερμανικό λαό, γι' αυτό και όταν ήρθε η ώρα να εξυπηρετήσει τα συμφέροντα για τα οποία ιδρύθηκε -- δηλαδή τα συμφέροντα της πιο αδίστακτης μερίδας της δικτατορίας των μονοπωλίων στην Γερμανία -- η εξουσία του παραδόθηκε σε "ασημένια πιατέλα" από το επίσημο πολιτικό κατεστημένο.
Γι' αυτό και είναι τουλάχιστον ηλίθιο -- για να εκφραστώ ευγενικά -- να ταυτίζεται ο ναζισμός ως "συνωμοτική οργάνωση" με τους καρμπονάρους, του γιακωβίνους και τους μπολσεβίκους. Όσο για την προσπάθεια να ταυτιστεί η έννοια λαός, προλεταριάτο, εργατική τάξη με την «άρια φυλή», το θεωρώ κακόγουστο αστείο που μπορεί να στηρίζεται μόνο σε μια τρομαχτική άγνοια και επομένως το προσπερνώ δίχως σχόλια.
Το να διαφωνεί κανείς με την δράση μιας λαϊκής ή εργατικής επαναστατικής οργάνωσης, ή να έχει όποια άποψη θέλει για την ιστορική δράση της, είτε τα ιστορικά αποτελεσμάτα της δράσης της, δεν του επιτρέπει με τίποτα να είναι τόσο ανιστόρητος και τόσο εμπαθής ώστε να ταυτίζει ναζί, καρμπονάρους, γιακωβίνους και μπολσεβίκους. Για να μην ξεχνάμε: καρμπονάρικη οργάνωση ήταν και η Φιλική Εταιρεία. Εκτός κι αν θεωρεί κανείς ότι και αυτή ήταν μια ακόμη πρώιμη ιστορική εκδοχή του ναζισμού. Αν μπλέξεις με τέτοιους "απαιτητικούς" αναγνώστες σαν τον κ. Μάνδρο, πολύ φοβάμαι ότι θα τ' ακούσεις κι αυτό.
Το να θεωρεί κάποιος ότι οι μεγάλες επαναστάσεις δεν ήταν τίποτε άλλο παρά πραξικοπήματα σκοτεινών συνωμοτών, φοβάμαι ότι έχει μάθει(;) την ιστορία των μεγάλων λαϊκών και κοινωνικών κινημάτων μέσα από τα αστυνομικά δελτία της εποχής, τα έκτακτα στρατοδικεία, ή ακόμη χειρότερα από τους ξεπεσμένους αριστοκράτες, οι οποίοι κάθε φορά που άκουγαν για λαό ένιωθαν ρίγη τρόμου γιατί έφερναν στην μνήμη τους την τρομερή εικόνα των "ξεβράκωτων" της μεγάλης Γαλλικής επανάστασης που έλυσαν τις διαφορές τους με την πιο παρασιτική τάξη της ιστορίας -- πριν εμφανιστούν και κυριαρχήσουν οι τραπεζίτες, οι χρηματιστές και οι ποικίλοι κανάγιες των χρηματαγορών -- πάνω στην γκιλοτίνα.
Χωρίς αυτές τις λαϊκές επαναστάσεις, χωρίς τον ίδιο τον λαό δεν μπορεί να υπάρξει ούτε καν ως ιδέα η δημοκρατία. Ακόμη και με την ήττα του ο λαός μπόρεσε να κερδίσει δικαιώματα και κατακτήσεις που χωρίς αυτές δεν θα μπορούσε να υπάρξει ούτε καν αυτή η άθλια και επίπλαστη κοινοβουλευτική δημοκρατία του αποκαλούμενου "δυτικού κόσμου". Για όσο της επιτρέπουν να υπάρχει ακόμη οι σύγχρονοι αριστοκράτες του χρήματος που ακούν "λαός" και τους πιάνει σύγκρυο, όπως ακριβώς συνέβαινε και με τους παλιούς αριστοκράτες της βελάδας.
Προσωπικά δεν μπορώ να μιλήσω εκ μέρους των αναγνωστών μου, ούτε είναι σωστό κάτι τέτοιο. Ούτε βέβαια τιμά τον οποιοδήποτε να θεωρεί τον εαυτό του "απαιτητικό" και κάθε άλλον που δεν διακατέχεται από δικά του σύνδρομα και τις ιδεοληψίες να τον αντιμετωπίζει ως παρακατιανό. Είναι κι αυτό ένα ακόμη σύμπτωμα των ελίτ. Οι θεωρητικοί των ελίτ, πάντα κρυφίως και υποσυνειδήτως, βλεπουν τους εαυτούς τους στην θέση της επιλεκτικης μικρής ομάδας που έχει ταχθεί από την ιστορία, ή το κισμέτ, να μας διαφεντεύει όλους εμάς τους ασήμαντους και ελάχιστα "απαιτιτικούς" αναγνώστες. Όμως αυτό ανήκει στην σφαίρα της ψυχιατρικής και σ' αυτό δεν μπορώ να βοηθήσω. Το μόνο που μπορώ να κάνω είναι να συστήσω στον κ. Μάνδρο μερικούς εξαιρετικούς ψυχίατρους, οι οποίοι, επειδή ανήκουν και στο ΕΠΑΜ, θα αναλάβουν να τον περιθάλψουν δωρεάν.
Τέλος πάντων. Αν είναι να έχω αναγνώστες "απαιτητικούς" σαν τον κ. Μάνδρο, που θεωρούν ως "απαιτητική" την πιο μαύρη εκδοχή της πιο ανιστόρητης εκδοχής του νεοφασιστικού κορπορατισμού, δηλαδή την θεωρία των ελίτ, τότε να με συγχωρείται αλλά να μου λείπουν τέτοιοι αναγνώστες.
Δημήτρης Καζάκης
http://dimitriskazakis.blogspot.com/
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου