Ο μαγικός κόσμος της τεχνικής (μέρος 3ο)

Πηγή : Techie Chan

Η κλάψα των μεσαίων τάξεων

Μέσα στον καθένα μας κρύβεται ένας μικρός τυπάκος που όσο βαθαίνει η κρίση και τα πράγματα στριμοκωλιάζουν, αρχίζει να γίνεται ανυπόμονος και να ζητάει λύσεις. Για χάριν συντομίας (και χιούμορ) θα τον ονομάσω πασόκο. Αυτός θα έλεγε, βρε τέκι μου, καλό παιδί είσαι, δεν σκαμπάζεις βέβαια πολλά από το πώς δουλεύει ο κόσμος, αλλά αφού δουλεύει το μυαλό σου, δεν κάθεσαι να σκεφτείς με ποιο τρόπο θα κάνουμε κατάσταση εδώ, αντί να το ρίχνεις στην κοινωνική θεωρία και τα γκατζετάκια?

Διότι η αλήθεια είναι πως παρά τη μεγάλη διαφήμιση που έχει πέσει για το πώς ο Papadimos και το κακό συναπάντημα αποτελούν καλούς διαχειριστές, η πράξη αποδεικνύει το εντελώς ανάποδο. Ποιος πέρα από τον καθρέφτη τους μπορεί να πιστέψει πως η κ. διαμαντοπούλου πχ μπορεί να διαχειριστεί ένα υπουργείο και ο κ. παπαδήμος την πρωθυπουργία? Ποιος έχει εμπιστοσύνη πια πως τα κόμματα εξουσίας διαθέτουν ένα πρόγραμμα που μπορεί να φέρει έστω κι ένα μικρό κομμάτι της παλιάς μας ζωής?


Κι όμως. Το τι μετέτρεψε τους φτωχούς σε μεσαίες τάξεις στη δύση είναι πολύ σαφές και πολύ απλό σε γενικές γραμμές. Θα τελειώνω εδώ μαζί του για να μη με λέτε αιθεροβάμονα όταν στην επόμενη συνέχεια θα ασχοληθώ με τα γκατζετάκια.
Χοντρικά χοντρικά ήταν 4 πράγματα. Άμεση προοδευτική φορολογία, φόροι κληρονομίας, κράτος πρόνοιας και νομισματική πολιτική που να πριμοδοτεί την εργασία και όχι τον ραντιερισμό. Αλλά ας τα κάνουμε ταληράκια ένα-ένα και σας υπόσχομαι να είμαι έξτρα κυνικός και να μη χρησιμοποιήσω κανένα φλώρικο γούτσου γούτσου επιχείρημα.

1. Άμεση προοδευτική φορολογία. Ας αφήσουμε στην άκρη τις φλώρικες ουμανιστικές κοινωνικές ευαισθησίες του τέκι. Υπάρχει μια ξεκάθαρη σχέση ανάμεσα στην κατανάλωση και το ύψος του εισοδήματος. Όσο υψηλότερο είναι το εισόδημα, τόσο μικρότερο ποσοστό του καταναλώνεται. Άρα κάθε επιπλέον ευρώ που βγάζει ένας φτωχός έχει πολύ μεγαλύτερη απόδοση για την οικονομία από κάθε επιπλέον ευρώ που βγάζει ένας πλούσιος. Ο πρώτος το χρησιμοποιεί για τις ανάγκες του, ο δεύτερος το βάζει στην άκρη και δεν ξέρει τι να το κάνει. Η άμεση προοδευτική φορολογία έρχεται να διορθώσει αυτό το πρόβλημα. Οι υψηλοί φόροι στα υψηλά εισοδήματα δημιουργούν αντικίνητρο υπερβολικής συσσώρευσης. Αν ο επιχειρηματίας ξέρει πως τα μερίσματά του θα φορολογηθούν με 60%, θα προτιμήσει να τα δώσει μπόνους στους εργαζομένους του και να τους έχει όλους χαρούμενους, διότι μία ή άλλη στα χέρια του δεν θα φτάσουν. Και οι επενδύσεις? θα σας ρωτήσει ο τυχόντας απόφοιτος ΜΒΑ μπακαλικής. Η πορεία του παγκόσμιου δυτικού συστήματος τα τελευταία 40 χρόνια με τις φούσκες και όλα δείχνει πως ο κόσμος δεν είχε έλλειψη κεφαλαίου για επενδύσεις, αλλά έλλειψη ιδεών για επενδύσεις. Σόρι παιδιά υπάρχουν πολύ περισσότερα χρήματα από καλές ιδέες, αλλιώς δεν θα φτιάχναμε τη μία φούσκα πίσω από την άλλη.
   
2. Φόροι κληρονομιάς. Αυτοί είναι εμφανές πως θα πρέπει να υπάρχουν προκειμένου ο πλούτος να μη μεταβιβάζεται από γενιά σε γενιά στα πλαίσια που δεν μας απασχολεί να ζούμε στη φεουδαρχία. Και γιατί δεν μας απασχολεί αυτό? Διότι η ευφυΐα, σε αντίθεση με τον πλούτο, σπάνια μεταβιβάζεται με μια συμβολαιογραφική πράξη και καμία οικονομία δεν έχει ανάγκη από πλούσιους ηλίθιους. Διότι μαραζώνει. Εκτός αν πιστεύετε πως η οικονομία λειτουργεί με την πάρις χίλτον στο τιμόνι για να μην πιάσω τίποτα ντόπιους γόνους και τρέχουμε να ξεμπλέκουμε με τις μηνύσεις.
   
3. Κράτος πρόνοιας. Εντάξει αυτό είναι λίγο πιο δύσκολο να το εξηγήσουμε με αούγκα τρόπους, αλλά θα προσπαθήσω. Το πρώτο πλεονέκτημα του κράτους πρόνοιας είναι το κόστος για μια οικονομία. Υπάρχουν μερικές υπηρεσίες που μια κοινωνία προσφέρει σε τιμές χονδρικής διότι τα αποτελέσματά τους την ωφελούν σαν σύνολο. Αν οι πολίτες σου ζούνε περισσότερα υγιή χρόνια, παράγουν παραπάνω και αυξάνουν τον πλούτο σου παραπάνω. Με λίγα λόγια, διαθέτεις ένα εργατικό δυναμικό που μπορεί να παράγει περισσότερο (αν δεν είσαι αρκετά ηλίθιος για να τους έχεις στην ανεργία). Αν μάλιστα αυτές τις υπηρεσίες τις προσφέρεις ως σύνολο, τότε το συνολικό κόστος τους είναι πολύ μικρότερο απ’ ότι αν άφηνες τον ιδιωτικό τομέα να τις προσφέρει με τιμές “αγοράς”. Για όποιον έχει αμφιβολίες δεν χρειάζεται παρά να κοιτάξει την υγεία στις ΗΠΑ (που είναι ιδιωτική). Κοστίζει τα διπλά χρήματα από όλη την ευρώπη και ταυτόχρονα διαθέτει πολύ πολύ χαμηλότερους δείκτες απόδοσης (οι άνθρωποι ζούνε λιγότερο και με χειρότερη ποιότητα).
   Το δεύτερο είναι το λεγόμενο κοινωνικό περιβάλλον. Μια κοινωνία που με διάφορους τρόπους κρατά ευχαριστημένους και χορτάτους τους πολίτες της είναι μια κοινωνία που διαθέτει νομιμοποίηση και ηρεμία. Η σύνδεση εγκληματικότητας και φτώχειας είναι αρκετά καλά καθορισμένη ήδη από τα τέλη του 19ου αιώνα, τότε που οι άγγλοι βιομήχανοι σκέφτηκαν αυτή την ιδέα να πληρώνουν τους εργάτες για να κάθονται όταν δεν βρίσκουν δουλειά (αυτό που αργότερα έγινε το επίδομα ανεργίας).
   Το τρίτο είναι το διαθέσιμο εισόδημα. Καθώς λοιπόν οι μεσαίες τάξεις στη δύση δεν χρειάζονταν να αποθηκεύουν κεφάλαιο για μια δύσκολη στιγμή ή για την εκπαίδευση των παιδιών τους, το διαθέσιμο προς κατανάλωση εισόδημα αυξήθηκε, αυξάνοντας την ταχύτητα κυκλοφορίας του χρήματος και παράγοντας ανάπτυξη.
   
4. Νομισματική πολιτική. Αν πρέπει να ξεχωρίσουμε ένα μεγάλο φταίχτη για το μπάχαλο που ζούμε σήμερα, αυτός δεν είναι άλλος από τη νομισματική πολιτική. Ο τρόπος που λειτουργούσε μέχρι σήμερα το χρηματοπιστωτικό σύστημα είναι ακριβώς η αιτία που δημιούργησε την κρίση και ο λόγος φυσικά που η κρίση συνεχίζεται με αμείωτη ένταση. Κεντρικές και εμπορικές τράπεζες πριμοδότησαν επί 25 τουλάχιστον χρόνια με φρέσκο χρήμα μια τελείως λανθασμένη και μη παραγωγική χρήση των κεφαλαίων. Αν τρέμουμε την πιστωτική πολιτική των κρατικών τραπεζών της ελλάδας του 1980, τι θα πρέπει να πούμε για την πιστωτική πολιτική των ιδιωτικών τραπεζών μετά το ’90? Χρειάζεται πολύ θράσος για να βγαίνουν τα παπαγαλάκια του παπαδήμου (δεν λέω και των τραπεζιτών γιατί θα πέσω σε ταυτολογία) και να λένε πως πρέπει να φροντίσουμε έτσι ώστε οι τράπεζες να παραμείνουν στα χέρια των ίδιων μάνατζερ που τις χρεοκόπησαν.
   Επί 25 συναπτά έτη το τραπεζικό σύστημα προσφέρει φρεσκοτυπωμένο χρήμα (μέσω της πιστωτικής επέκτασης) κατευθύνοντάς το σε αγορές αγαθών που έχουν ήδη παραχθεί. Όταν όμως αγοράζεις ένα σπίτι ή μια επιχείρηση που ήδη υπάρχει, τότε πρόκειται για μια ξεκάθαρη συναλλαγή μηδενικού αθροίσματος. Καμία προστιθέμενη αξία δεν μπαίνει στην οικονομία. Με λίγα λόγια ο ορισμός της πληθωριστικής φούσκας. Αυτό πρέπει να αλλάξει, αν η μεσαία τάξη θέλει να επιβιώσει. Το φρέσκο χρήμα θα πρέπει να κατευθυνθεί σε χρήσεις που ή μειώνουν το κόστος της παραγωγής ή προσθέτουν νέα παραγωγή, και τίποτα δεν προσφέρει περισσότερη νέα παραγωγή από τους ανθρώπους που εργάζονται. Άρα το φρέσκο χρήμα, όπως έγινε και το 1930 με το new deal και τη ναζιστική γερμανία, θα πρέπει να πάει πρωτίστως στους ανέργους. Όχι μόνο διότι αυτοί το έχουν ανάγκη, αλλά γιατί η μη εργασία τους κοστίζει στην οικονομία χαμένο πλούτο και τα χρήματα που θα πάρουν θα έχουν πολλαπλασιαστική ισχύ. Ένας άνεργος δεν μπορεί να αποταμιεύσει διότι πρέπει να καλύψει τις ανάγκες του. Άρα πρέπει να καταναλώσει. Κι όταν καταναλώσει το χρήμα θα κυκλοφορήσει στην οικονομία προσφέροντας πολλαπλασιαστικά οφέλη. Αντιθέτως αν το φρέσκο χρήμα πάει στις τράπεζες και τους ομολογιούχους όπως γίνεται μέχρι σήμερα, τίποτα καινούργιο δεν παράγεται. Αυτοί οι ήδη πλούσιοι παίκτες προτιμούν να “επενδύσουν” στο γνωστό χρηματοπιστωτικό καζίνο από πλαστές υποσχέσεις και πλαστά προϊόντα. Διότι φυσικά στο καζίνο οι αποδόσεις είναι μεγαλύτερες απ’ ότι στον πραγματικό κόσμο. Γιατί? Διότι έτσι λένε οι νόμοι που έχουμε ψηφίσει τόσα χρόνια. Άρα δεν χρειάζεται παρά να αλλάξεις αυτούς τους νόμους για να αντιστρέψεις την κατάσταση. Οι τόκοι σε μια οικονομία είναι ο ορισμός του μη παραγωγικού κεφαλαίου. Το χρήμα δεν παράγει χρήμα από μόνο του. Ένα χαρτάκι δεν πρόκειται να πολλαπλασιαστεί σαν αμοιβάδα και να γίνουν δύο χαρτάκια, όσα χρόνια κι αν κάθεσαι να το κοιτάς. Άρα όταν πληρώνεις τόκους, το μόνο που κάνεις είναι να κλέβεις από την υπεραξία των υπολοίπων. Και το σύστημά μας έχει κάνει εδώ και χρόνια τους τόκους το πιο προνομιακό παιχνίδι. Όλοι θέλουν να κερδίζουν από τους τόκους. Αλλά όταν όλοι στρέφουν τα κεφάλαιά τους στη συλλογή τόκων, τίποτα καινούργιο δεν παράγεται. Κι όταν τίποτα καινούργιο δεν παράγεται, δεν μένει και πολύ υπεραξία για να ρουφήξουν αυτοί οι τόκοι από την πραγματική οικονομία και το οικοδόμημα πέφτει σαν χάρτινος πύργος. Τόσο ωραία και τόσο απλά όσο σήμερα.
   Άρα αν η μεσαία τάξη θέλει τη ζωή της πίσω, θα πρέπει να απαιτήσει αλλαγή της νομισματικής πολιτικής εις βάρος του παρασιτικού ραντιερισμού (μην μπλέκεστε από το επίθετο, δεν υπάρχει και άλλο είδος πέρα από τον παρασιτικό ραντιερισμό).
   

Η διαρκής άνοδος του ικάρου
Γιατί οι μεσαίες τάξεις άφησαν να τους ξεφύγουν αυτά τα 4 πράγματα που τους έκαναν μεσαίες τάξεις μέσα από τα χέρια τους (από τη στιγμή που αποτελούσαν εκλογικές πλειοψηφίες στη δύση?). Διότι κάθε ένα από αυτά τα 4 μέτρα μετατρέπει μεν τους φτωχούς σε μεσαίες τάξεις, αποτρέπει δε από μεσαία τάξη να γίνεις κάτι παραπάνω από αυτό. Κι έτσι μέσα στα χρόνια της ευμάρειας αποφάσισαν να συμμαχήσουν με τις μούμιες, προκειμένου να απελευθερωθούν από τα δεσμά που δεν τους επέτρεπαν να γίνουν πραγματικά πλούσιοι. Οι χαμηλοί φόροι κληρονομιάς τους επέτρεψαν να μεταβιβάσουν τον πλούτο τους στην επόμενη γενιά, οι χαμηλοί φόροι αύξησαν το διαθέσιμο εισόδημά τους προσωρινά, η ραντιέρικη νομισματική πολιτική έκανε το κεφάλαιό τους να αυγατίζει χωρίς κόπο και η υποχώρηση του κοινωνικού κράτους τους επέτρεπε να μειώσουν ακόμα περισσότερο τη φορολογία, αρνούμενοι να χρηματοδοτήσουν την πρόνοια των φτωχών (που φυσικά δεν ήταν οι ίδιοι). Όμως με το που ακύρωσαν τα 4 πράγματα που τους εμπόδιζαν να γίνουν πλούσιοι, ακύρωσαν τα ίδια 4 πράγματα που τους εμπόδιζαν να ξαναγίνουν φτωχοί. Αυτή η διαδικασία δεν ήταν αυτόματη, διότι η πιστωτική επέκταση και οι φούσκες την κάλυψαν για μερικά χρόνια. Μπορεί πια ο μισθός σου να μην ήταν τόσο υψηλός, αλλά το σπίτι σου άξιζε μισό εκατομμύριο ευρώ. Όμως στα πλαίσια που το αεικίνητο δεν έχει ανακαλυφθεί ακόμα, η φούσκα έσκασε και μείναμε να μαζεύουμε τα κομμάτια.


Άρα στο μυαλό μου το ζήτημα είναι πολύ απλό. Αν η μεσαία τάξη θέλει να ξαναγίνει μεσαία τάξη, τότε θα πρέπει να απαιτήσει αυτά τα 4 πράγματα. Με αυτό θα πρέπει να αποδεχθεί πως δεν θα γίνει κάτι παραπάνω από μεσαία, αλλά όσο η κρίση βαθαίνει, το όραμα της γυαλιστερής μπέμπας απομακρύνεται. Άρα αντί να μας σπάνε τ’ αρχίδια γκρινιάζοντας, την επόμενη φορά που θα πάνε να ψηφίσουν, ας φροντίσουν να δεσμεύσουν αυτούς που θα ψηφίσουν ότι θα εφαρμόσουν γρήγορα αυτά τα 4 σημεία.

Το δικό μου πρόβλημα όμως δεν είναι αυτό. Το δικό μου πρόβλημα είναι με ποιο τρόπο δεν θα κάνουμε τους σίσυφους, γιατί είμαι και τεμπέλης άνθρωπος και πριν ανεβάσω στο βουνό τη γαμημένη πέτρα, θέλω να βρω ένα μηχανισμό που να μην της επιτρέπει να ξαναπέσει. Γιατί δεύτερη φορά στη ζωή μου δεν θέλω να ξανακάνω τη διαδρομή. Και εκεί κολλάει η εισαγωγή που έκανα στο πρώτο μέρος αυτής της σαπουνόπερας. Το ότι στο σημερινό μας κόσμο (σε αντίθεση με τον κόσμο των αρχών του 19ου αιώνα) είναι ένα πράγμα η κατοχή του κεφαλαίου και των μέσων παραγωγής και άλλο πράγμα η διαχείρισή τους. Και από τη στιγμή που η μεσαία τάξη κατέχει στα χέρια της ένα ικανό μέρος του κεφαλαίου, αν θέλει να έχει τον κώλο της καλυμμένο, καλό θα ήταν να το κατευθύνει προς την παραγωγή κι όχι προς την αγορά άχρηστων iphone και ακόμα πιο άχρηστου 2ου ή τρίτου αυτοκινήτου.

Ναι, στο επόμενο μέρος σας υπόσχομαι πως θα ασχοληθούμε με το γκατζετάκι μου