Το… φάντασμα της Κύπρου πλανάται πάνω απ’ την Ευρώπη

Το… φάντασμα της Κύπρου πλανάται πάνω απ’ την Ευρώπη

Παρά τις κατά καιρούς επίσημες διαψεύσεις, τόσο το ΔΝΤ όσο και η Γερμανία αφήνουν ορθάνοιχτο το ενδεχόμενο για κούρεμα καταθέσεων προκειμένου να διασωθούν κράτη και τράπεζες που αντιμετωπίζουν προβλήματα

Του Βασίλη Γεώργα

[Πηγή: Εφημερίδα των Συντακτών, 05/11/2013]

Η Γερμανία από τη μια, το ΔΝΤ από την άλλη σκαλίζουν μεθοδικά πλέον το ταμπού του κουρέματος στις τραπεζικές καταθέσεις ως μέρος της λύσης στο πρόβλημα του χρέους της ευρωζώνης, στέλνοντας το μήνυμα πως, παρά τις κατά καιρούς επίσημες διαψεύσεις, πίσω από τις κουρτίνες εξυφαίνονται σχέδια να μπει, με τον ένα ή τον άλλο τρόπο, χέρι στις αποταμιεύσεις των Ευρωπαίων πολιτών.

Ο Σόιμπλε

Η προχθεσινή δήλωση Σόιμπλε πως Σοσιαλδημοκράτες και Χριστιανοδημοκράτες συμφωνούν στην πολιτική έκτακτης φορολόγησης των καταθετών στις περιπτώσεις ανακεφαλαιοποίησης των τραπεζών έγινε ακριβώς τη στιγμή που ξεκινούν τα τεστ αντοχής 130 ευρωπαϊκών τραπεζών και ξεκαθαρίζει απόλυτα την πρόθεση της Γερμανίας να υποστηρίξει από εδώ και πέρα την πολιτική τού «bail in», η οποία πρωτοεφαρμόστηκε στην Κύπρο και πλέον πρόκειται να επεκταθεί σε κάθε άλλη χώρα που αντιμετωπίζει πρόβλημα χρηματοδότησης των τραπεζών της.

Η πολιτική απόφαση για εμπλοκή των ομολογιούχων και εν συνεχεία των καταθετών στις διασώσεις τραπεζών, όπως αποτυπώνεται στις ευρωπαϊκές αποφάσεις, φέρνει ένα βήμα πιο κοντά την Ε.Ε. στην ακόμη πιο «προχωρημένη» πρόταση που εξέφρασε στα τέλη Οκτωβρίου το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο για την επιβολή έκτακτου φόρου 10% στις καταθέσεις και τα λοιπά περιουσιακά στοιχεία, προκειμένου να βρεθούν άμεσα από τους πολίτες οι πόροι που θα χρηματοδοτήσουν τη μείωση των κρατικών χρεών.

Αμφότερες οι προτάσεις στηρίζονται στη λογική πως ενώ από το 2008 και μετά οι χώρες διέσωζαν τις τράπεζες αυξάνοντας κατακόρυφα το χρέος τους, από εδώ και πέρα πρέπει οι πολίτες να δώσουν από το υστέρημά τους για να διασώσουν τις χώρες τους, ενώ ήδη τέτοια μέτρα κατά κάποιο τρόπο εφαρμόζονται στην Ελλάδα και αλλού (λ.χ φορολόγηση ακινήτων, έκτακτη εισφορά κ.ά).

Δικαίως η πρόταση του ΔΝΤ προκάλεσε θόρυβο, ειδικά στις χώρες του Νότου, καθώς διατυπώθηκε «προβοκατόρικα» για πρώτη φορά από επίσημο οργανισμό τέτοιου βεληνεκούς. Ομως δεν ήταν ούτε η πρώτη ούτε η μοναδική, αφού ανάλογες θέσεις περί φορολόγησης των περιουσιακών στοιχείων προκειμένου να εξαφανιστεί το «πλεονάζον» χρέος έχουν υιοθετήσει και αναδείξει αρκετές φορές στο παρελθόν διάφορες «δεξαμενές σκέψεις» στη Γερμανία, τη Γαλλία, τις ΗΠΑ, προλειαίνοντας το έδαφος για την επιβολή φόρων ανάλογων με εκείνους που συνήθως εφαρμόστηκαν μετά τους δύο Παγκοσμίους Πολέμους.

Ο Γερμανός οικονομολόγος Stefan Bach του Γερμανικού Ινστιτούτου για την Οικονομική Ανάλυση (DIW) αναφερόμενος μόνο στο χρέος της Γερμανίας πρότεινε πέρυσι στη γερμανική κυβέρνηση την επιβολή έκτακτης εισφοράς 10% σε περίπου 4,4 εκατομμύρια Γερμανούς που έχουν περιουσιακά στοιχεία άνω των 250.000 ευρώ, με στόχο να συγκεντρωθούν περί τα 230 δισ. ευρώ.

Στη Γαλλία αρκετοί οικονομολόγοι και αναλυτές ρίχνουν πλέον στο τραπέζι προτάσεις για επιβολή έκτακτης εισφοράς ακόμη και 17% στις καταθέσεις άνω των 100.000 ευρώ ως λύση προκειμένου να περιοριστεί σημαντικά το δημόσιο χρέους της χώρας που καλπάζει και αναμένεται να προσεγγίσει τα 2 τρισ. ευρώ το 2014.

Ανάλογη εκτίμηση για την αναγκαιότητας μιας έκτακτης φορολόγησης 10% επί των περιουσιακών στοιχείων, προκειμένου να μειωθούν τα κρατικά χρέη, είχε διατυπώσει τον περασμένο Απρίλιο και ο επικεφαλής της Saxo Bank, Steen Jakobsen.

Ο «σπόρος» της ιδέας για τη φορολόγηση των καταθέσεων είχε πέσει ήδη από το 2011, όταν o αμερικανικός κολοσσός Boston Consulting Group είχε προτείνει σε έκθεσή του την επιβολή μιας παγκόσμιας έκτακτης εισφοράς 30% επί όλων των περιουσιακών στοιχείων στα μεσαία και υψηλά εισοδήματα ως την αποδοτικότερη λύση για να μειωθεί το παγκόσμιο χρέος. Οπως σημειώνεται σε αυτή τη μελέτη, αν ληφθεί υπόψη πως το υπερβάλλον χρέος είναι 20 τρισ. δολάρια και οι πλουσιότερες κοινωνικές τάξεις κατέχουν πλούτο 74 τρισ. δολάρια, μια έκτακτη εισφορά ίση με 28,7% στις καταθέσεις άνω των 100.000 ευρώ θα μπορούσε να επαναφέρει το χρέος σε βιώσιμα επίπεδα.

Να γίνει «αιφνιδιαστικά»

Σε όλες τις προτάσεις κοινός τόπος είναι η φορολόγηση να ισχύσει μόνο για τους «έχοντες» και να αποκλειστούν οι καταθέσεις κάτω των 100.000 ευρώ ώστε το εγχείρημα να ενδυθεί τον μανδύα του δικαίου και να γίνει πιο «εύπεπτο» από την πλειονότητα των πολιτών. Επίσης, να γίνει «αιφνιδιαστικά» και συντεταγμένα, ώστε να αποφευχθεί κάθε δυνατότητα μεταφοράς κεφαλαίων, και να παρουσιαστεί με τον κατάλληλο τρόπο ώστε οι πολίτες να το αποδεχτούν όντας σίγουροι ότι θα γίνει μόνο μία φορά.

………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………

Τι δείχνει η ιστορία

Η ιστορία δείχνει πάντως πως όσες φορές επιχειρήθηκε η έκτακτη φορολόγηση ελάχιστες φορές τελικά εφαρμόστηκε, ενώ στις περισσότερες περιπτώσεις απέτυχε παταγωδώς, καθώς ακόμη και στο πρωτόγονο -συγκριτικά με σήμερα- μεταπολεμικό τραπεζικό σύστημα, πυροδότησε φυγάδευση κεφαλαίων.

Γερμανία

Η Γερμανία έχει πλούσιο παρελθόν στην έκτακτη φορολόγηση του πλούτου λόγω των αναγκών που δημιούργησαν οι δύο Παγκόσμιοι Πόλεμοι. Το 1920 επιβλήθηκε εθνική συνεισφορά από 10 έως 65%, αλλά δεν μακροημέρευσε λόγω της φυγής κεφαλαίων και των αντιδράσεων και ένα χρόνο μετά καταργήθηκε. Μετά τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο ψηφίστηκε έκτακτος φόρος για την αποζημίωση των προσφύγων που είχαν εκδιωχθεί από τμήματα της πρώην ενιαίας Γερμανίας και είχαν πλημμυρίσει τη Δυτική Γερμανία. Με το λεγόμενο Lastenausgleichsgesetz φορολογήθηκαν όλα τα εισοδήματα άνω των 150.000 μάρκων σε βάθος 30 ετών και μέχρι το 1979 εκτιμάται ότι είχαν αποδώσει 115 έως 150 δισ. μάρκα.

Ιταλία

Η κυβέρνηση Nitti στην Ιταλία επιχείρησε τον Ιούλιο του 1919 να θεσπίσει έκτακτη εισφορά κεφαλαίου για να αντιμετωπίσει το υψηλό δημόσιο χρέος. Ο νόμος δεν ψηφίστηκε, καθώς η ανακοίνωσή του πυροδότησε μεγάλη πτώση της ιταλικής λιρέτας και εκτεταμένη φυγή κεφαλαίων και κοσμημάτων στο εξωτερικό.

Γαλλία

Και στην περίπτωση της Γαλλίας προτάσεις έκτακτης φορολόγησης του πλούτου έπεσαν αρκετές φορές στο τραπέζι στο μακρινό παρελθόν. Μετά την ήττα της στον γαλλο-πρωσικό πόλεμο του 1870-1971 συζητήθηκε στη γαλλική εθνοσυνέλευση πρόταση επιβολής έκτακτης εισφοράς μεταξύ 3,5%-5% του ατομικού πλούτου, η οποία απορρίφθηκε. Μετά τον Α” Παγκόσμιο Πόλεμο προτάθηκε ξανά δύο φορές (1924-1925) η ιδέα έκτακτης εισφοράς 15% επί της ακίνητης περιουσίας και 20% για τα υπόλοιπα περιουσιακά στοιχεία, η οποία προσέκρουσε σε τοίχο αντιδράσεων από την πλειοψηφία των πολιτικών ηγετών της εποχής.

Ουγγαρία

Το 1920 επιχειρήθηκε να μπει έκτακτη εισφορά σε διάφορα είδη ακινήτων που ανήκαν σε ιδιώτες, ωστόσο η εφαρμογή της απέτυχε και γρήγορα αντικαταστάθηκε από τον παραδοσιακό φόρο ακινήτων.

Αυστρία

Στην Αυστρία έγιναν αρκετές προσπάθειες να μεταξύ 1917–1919 για να επιβληθεί έκτακτος φόρος επί της περιουσίας προκειμένου να αποκατασταθούν τα δημόσια οικονομικά. Η κόντρα μεταξύ του υπουργού Οικονομικών Schumpeter και του ηγέτη των Σοσιαλιστών Otto Bauer για την αξιοποίηση των εσόδων (αποπληρωμή χρέους ή κοινωνικές παροχές) καθυστέρησε τη διαδικασία και πυροδότησε φυγή κεφαλαίων και έξαρση της φοροδιαφυγής. Μετά τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο η αυστριακή κυβέρνηση επανεξέτασε το σενάριο εισφοράς κεφαλαίου, αλλά το σχέδιο απορρίφθηκε.

Τσεχοσλοβακία

Ισως το μόνο επιτυχημένο παράδειγμα έκτακτης φορολόγησης των καταθέσεων στην ιστορία της Ευρώπης ήταν αυτό της Τσεχοσλοβακίας. Μεταξύ Φεβρουαρίου-Μαρτίου 1919 όλα τα τραπεζογραμμάτια της αυστρο-ουγγρικής τράπεζας που κυκλοφορούσαν στη χώρα «σφραγίστηκαν» και τα μισά παρακρατήθηκαν ως υποχρεωτικό δάνειο. Το 1920 ψηφίστηκε νόμος για διπλή εισφορά που απέδωσε 7,2 δισ. τσεχικές κορόνες μέχρι το 1936.

Ιαπωνία

Εξίσου επιτυχές θεωρήθηκαν και τα μέτρα που επιβλήθηκαν στην Ιαπωνία το 1946, όταν φορολογήθηκαν τα νοικοκυριά με πλούτο από 100.000 γεν και πάνω. Η εισφορά κυμάνθηκε μεταξύ 10% έως 90% για τις λιγοστές πλούσιες οικογένειες που είχαν πάνω από 15 εκατ. γεν.

…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….

ΕΛΛΑΔΑ

Το 93% έχει καταθέσεις κάτω από 10.000 ευρώ

Στην Ελλάδα, παρότι κυβέρνηση και τραπεζίτες φροντίζουν να μιλούν χαμηλόφωνα για το θέμα μιας έκτακτης εισφοράς στις αποταμιεύσεις άνω των 100.000 ευρώ, υπό τον φόβο αναζωπύρωσης της ανησυχίας και περαιτέρω διαρροής καταθέσεων, εντούτοις επίσημα πλέον έχουν αποδεχτεί το ρίσκο. Στη συζήτηση που έγινε στις 20 Οκτωβρίου στην Επιτροπή Οικονομικών και Ευρωπαϊκών Υποθέσεων της Βουλής, ο υποδιοικητής της Τράπεζας της Ελλάδος, Γιάννης Παπαδάκης, και ο γενικός γραμματέας της Ελληνικής Ενωσης Τραπεζών, Χρ. Γκόρτσος, είπαν ουσιαστικά πως πλέον μόνο οι καταθέσεις κάτω των 100.000 ευρώ είναι εξασφαλισμένες από μελλοντικό «κούρεμα» εφόσον απαιτηθεί διάσωση εκ των έσω («bail in») σε κάποια τράπεζα.

Οι πιθανότητες κάποια στιγμή στο μέλλον ομολογιούχοι και καταθέτες να χαρακτηριστούν επενδυτές, όπως στην Κύπρο, δεν είναι αμελητέα, καθώς πλέον τα μη εξυπηρετούμενα δάνεια των ελληνικών τραπεζών ξεπερνούν τα 65 δισ. ευρώ. Οχι μόνο δηλαδή είναι κατά 30% περισσότερα του συνόλου των καταθέσεων που έχουν σήμερα οι τράπεζες και υπερδιπλάσια των ενοποιημένων κεφαλαίων τους, σύμφωνα με στοιχεία της PriceWaterhouseCoopers, αλλά πλέον το ποσό υπερβαίνει σημαντικά και τα 50 δισ. ευρώ της ανακεφαλαιοποίησης που ολοκληρώθηκε φέτος.

Σήμερα πάντως, σύμφωνα με στοιχεία της ΕΕΤ, το 93% των φυσικών προσώπων έχουν καταθέσεις το πολύ μέχρι 10.000 ευρώ και μόλις το 0,4% έχουν ποσά μεγαλύτερα των 100.000 ευρώ, καθώς οι εύποροι αποταμιευτές φυγάδευσαν από νωρίς τις καταθέσεις τους, που συνολικά έχουν υποχωρήσει από τα 244 δισ. ευρώ το 2009 στα 169 δισ. ευρώ σήμερα.

…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….

ΣΤΟΙΧΕΙΑ 2012

Στα 29,5 τρισ. η περιουσία των τραπεζών της ευρωζώνης

Περιουσιακά στοιχεία τριπλάσιας αξίας από το μέγεθος της οικονομίας των χωρών της ευρωζώνης εξακολουθούν να κατέχουν οι τράπεζές της, που διασώθηκαν από την πτώχευση χάρη στα χρήματα των Ευρωπαίων φορολογούμενων. Σχετική έκθεση (Banking Structures Report), που έδωσε χθες στη δημοσιότητα η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα, αποκαλύπτει ότι οι 6.018 τράπεζες της ευρωζώνης κατείχαν στο τέλος του 2012 περιουσιακά στοιχεία συνολικής αξίας 29,5 τρισ. ευρώ. Ποσό το οποίο, παρότι είναι κατά 11,6% χαμηλότερο σε σχέση με το αντίστοιχο του 2008, εξακολουθεί να είναι υπερτριπλάσιο του περσινού ΑΕΠ της ευρωζώνης.

Το τεράστιο μέγεθος δείχνει ότι η μεγάλη διόγκωση που γνώρισε τις προηγούμενες δεκαετίες της φούσκας ο επίσημος τραπεζικός τομέας δεν έχει ακόμη μπει σε μια σοβαρή διαδικασία αποκλιμάκωσης. Η έκθεση αποκαλύπτει ακόμη την υπεροχή κάποιων εθνικών τραπεζικών τομέων. Ετσι, στο τέλος του 2012, οι τράπεζες της Γερμανίας, της Αυστρίας, της Γαλλίας και της Ιταλίας αντιστοιχούσαν στο 65% του συνόλου της ευρωζώνης. Η Γερμανία ήταν πρώτη όλων, καθώς τα ιδρύματά της είχαν assets συνολικού ύψους 7,6 τρισ. ευρώ, ενώ δεύτερη ήταν η Γαλλία με 6,8 τρισ. ευρώ. Οι τραπεζικοί κλάδοι της Ισπανίας και της Ιταλίας κατείχαν αντίστοιχα περιουσιακά στοιχεία αξίας 3,9 τρισ. ευρώ και 2,9 τρισ. ευρώ. Στο σύνολο της ευρωζώνης τα τραπεζικά υποκαταστήματα προσέγγιζαν -επίσης στα τέλη του 2012- τα 171.477 και ήταν κατά 16.200 (ή 8,7%) λιγότερα σε σχέση με το 2008. Ακόμη, ο μέσος δείκτης κεφαλαιακής επάρκειας (Tier 1 capital ratio) ήταν στο 12,7% έναντι 8% το 2008.

Μπάμπης Μιχάλης