Το ανεκπλήρωτο Πολυτεχνείο

Το ανεκπλήρωτο Πολυτεχνείο

Ο Ρήγας, αγωνιστής της ελευθερίας και έξοχος αντιπρόσωπος του Διαφωτισμού, λέει κάπου πως δεν έχουμε άλλες ιδέες παρά μόνον όσες μπορούμε να υπογράψουμε με το αίμα μας

Του Γιώργου Ν. Οικονόμου

[Πηγή: Εφημερίδα των Συντακτών, 15/11/2013]

H κατάληψη και η εξέγερση στο Πολυτεχνείο τον Νοέμβριο 1973, το σημαντικότερο ίσως πολιτικό γεγονός με θετικό περιεχόμενο και μορφή, διαρρηγνύει τις παραδοσιακές κομματικές και πατριωτικές αντιλήψεις, υπερβαίνει καθιερωμένες ηγεσίες, μέτωπα και «ενότητες» εκ των άνω, εισβάλλει στο πολιτικό προσκήνιο από τα κάτω ως απρόσκλητος επισκέπτης, επιβάλλοντας την ριζοσπαστική δυναμική του, ανατρέποντας αδιαφανείς συμμαχίες και προκαθορισμένες εξελίξεις, σφυρηλατώντας την ενότητα στη βάση, με συνελεύσεις και διαβούλευση, κομίζοντας δηλαδή εντελώς διαφορετικές μορφές πολιτικής έκφρασης και δράσης, που έρχονταν σε αντίθεση με κάθε κληρονομημένη αντίληψη και κυρίαρχη πρακτική.

Ηταν ένα αυθόρμητο πολιτικό κίνημα για βασικά ανθρώπινα, κοινωνικά και πολιτικά αγαθά: κατά της δικτατορίας και του φασισμού, για ανεξαρτησία από ξένες επεμβάσεις, συγκρότηση πολιτικής κοινωνίας, για θεμελιώδεις ελευθερίες και δικαιώματα, για αυτοκαθορισμό, ουσιαστική λαϊκή κυριαρχία και πραγματική δημοκρατία. Αλλαξε τον ρου των προειλημμένων αποφάσεων και εξελίξεων, σηματοδότησε αγώνες και ιδέες με ριζοσπαστικό πολιτικό τρόπο, καινοφανή για τα νεοελληνικά δεδομένα, επηρέασε εμφανώς και υπογείως την μεταπολιτευτική περίοδο.

Οι έγκλειστοι στο Πολυτεχνείο τον Νοέμβριο 1973 απηύθυναν έκκληση στην κοινωνία να συμμετάσχει στον πολιτικό αγώνα για την πτώση της δικτατορίας, τη διεκδίκηση της ελευθερίας και της δημοκρατίας, αλλά η πλειονότητα της κοινωνίας δεν θέλησε να προσχωρήσει στον αγώνα, δεν θέλησε να υιοθετήσει την προτεινόμενη ριζοσπαστική μορφή και πράξη. Επί πλέον ούτε στη Μεταπολίτευση βάδισε στον δρόμο που άνοιξε το Πολυτεχνείο. Είτε τον αγνόησε, είτε αρνήθηκε να τον γνωρίσει ή τον έθαψε κάτω από τα στεφάνια, τους λιβανωτούς και την ηρωολογία. Προτίμησε εν τέλει τον δρόμο που είχε γνωρίσει και βαδίσει πριν επί δεκαετίες, τον εύκολο δρόμο των κομμάτων, των αντιπροσώπων, της ανάθεσης των υποθέσεων στους επαγγελματίες και τεχνικούς της εξουσίας, και αυτή στράφηκε στις ατραπούς της ιδιώτευσης, της αδιαφορίας, της συναλλαγής και της ιδιοτέλειας. Η συμπεριφορά αυτή αποτέλεσε έναν από τους παράγοντες που οδήγησαν στη χρεοκοπία και την παρακμή.

Ωστόσο, ένα ελπιδοφόρο μήνυμα της τελευταίας πενταετίας είναι πως το, επί δεκαετίες ξεχασμένο και απωθημένο, κύριο νόημα του Πολυτεχνείου επανήλθε στο προσκήνιο με την επανεμφάνιση του πλήθους στους δρόμους και στις πλατείες, λόγω των οικονομικών-κοινωνικών-πολιτικών προβλημάτων που προέκυψαν από τη μεγάλη οικονομική κρίση. Το νόημα αυτό της αυτοοργάνωσης, του αυτοκαθορισμού, της αυτοδιεύθυνσης, της πραγματικής δημοκρατίας, είχε συγκαλυφθεί από τις φιλελεύθερες θριαμβολογίες περί «αποκατάστασης της δημοκρατίας», από τους γραφειοκρατικούς μηχανισμούς και τις συντεχνιακές λογικές, τη φενάκη των ιδεολογιών και τους κομματικούς εγκλεισμούς, από την ψευδαίσθηση της καταναλωτικής ευμάρειας και της δανεικής ευωχίας, από την αποχαύνωση της τηλεθέασης και του θεάματος, από τις εθνικιστικές υστερίες και τα θρησκευτικά παραληρήματα. Και φυσικά από την προπαγάνδα των δύο κομμάτων της Αριστεράς, τα οποία ήταν και είναι εκ της φύσεώς τους αντίθετα στα ριζοσπαστικά μηνύματα του Πολυτεχνείου. Ομως από το 2008 τα μηνύματα αυτά και η άλλη αντίληψη περί πολιτικής, από περιθωριακά που ήταν μέχρι τότε, εμφανίσθηκαν στην κεντρική πολιτική σκηνή με κορύφωση τις συγκεντρώσεις και συνελεύσεις στις πλατείες το 2011 για άμεση δημοκρατία.

Για να συνεχισθεί όμως ο αγώνας χρειάζονται αίσθηση ευθύνης, θέληση και σθένος, διάθεση χρόνου και απεγκλωβισμός από τον ιδιωτικό χώρο και το ιδιωτικό συμφέρον. Χρειάζονται κυρίως πράξεις για την ελευθερία και τη δημοκρατία – αυτό είναι ένα σημαντικό δίδαγμα του Πολυτεχνείου. Η απουσία όλων αυτών από την μεταπολιτευτική νεοελληνική κοινωνία ήταν ένας από τους παράγοντες που επέτρεψαν τη γενικευμένη αφασία και τη σημερινή παρακμή. Αντιθέτως περίσσευσαν οι ανούσιες «καταλήψεις» πανεπιστημίων και σχολείων, οι συντεχνιακές απεργίες, οι κομματικές πορείες και λιτανείες, οι θεωρητικές συζητήσεις, τα ιδεολογήματα, οι ιδεοληψίες και οι ιδεολογίες. Ομως οι θεωρίες, οι ιδέες και τα λόγια όχι μόνο δεν αρκούν, αλλά και δεν κοστίζουν τίποτα. Ο Ρήγας, αγωνιστής της ελευθερίας και έξοχος αντιπρόσωπος του Διαφωτισμού, λέει κάπου πως δεν έχουμε άλλες ιδέες παρά μόνο όσες μπορούμε να υπογράψουμε με το αίμα μας. Οι στόχοι του Πολυτεχνείου γραμμένοι με το αίμα των αγωνιστών του παραμένουν ως επί το πλείστον ανεκπλήρωτοι.

…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………..

(Από το βιβλίο του Γιώργου Ν. Οικονόμου, «Πολυτεχνείο 1973. Η απαρχή του αυτόνομου κινήματος», Νησίδες, 2013)