46 χρόνια από τη δολοφονία του Τσε Γκεβάρα

Hasta la victoria siempre, Comandante

Πάντα μέχρι τη νίκη, Comandante

 46 χρόνια από τη δολοφονία του Τσε Γκεβάρα

Της Κατερίνας Μπαλκούρα*

 [Πηγή: Εφημερίδα των Συντακτών, 06/10/2013]

Ηταν 9 Οκτωβρίου του 1967, 1.10 μ.μ., όταν με εννιά πυροβολισμούς ο υπαξιωματικός του βολιβιανού στρατού Μάριο Τεράν εκτελούσε κατόπιν διαταγής τον κομαντάντε Ερνέστο Τσε Γκεβάρα, τον «μικρό θεό» της Λατινικής Αμερικής, που ήρθε σ’ αυτό τον κόσμο για να τον κάνει καλύτερο. Παιδί μεσοαστικής αργεντίνικης οικογένειας που άφησε την τελευταία του πνοή στα βουνά της Βολιβίας, αλλά ταύτισε το όνομά του με την Κούβα και με την επανάσταση. Το άσθμα, που τον βασάνιζε από παιδί και τον περιόριζε στις κοινωνικές του συναναστροφές, ήταν η βασική αιτία που αφιερώθηκε στα βιβλία. H αφοσίωσή του αυτή θα του μάθαινε λίγο αργότερα πόσο πολύ απέχει η θεωρία απ’ την πράξη. Γιατρός των φτωχών και των καταπιεσμένων, προσέφερε τις υπηρεσίες του σε όποιον τον είχε ανάγκη, σύντροφο ή αντίπαλο.

Καταλύτης στη ζωή του το ταξίδι του στη Λατινική Αμερική σε μια μοτοσικλέτα με τον φίλο του Αλμπέρτο Γρανάδο το 1952. Εκεί είδε πρώτη φορά την άλλη πλευρά της ζωής. Τη φτώχεια και την κοινωνική αδικία που είχε φέρει ο καπιταλισμός. Να έχεις τη γνώση αλλά όχι τα μέσα για να σώσεις τη ζωή ενός παιδιού. Σταθμός στη ζωή του η συνάντησή του με τον Φιντέλ Κάστρο μια παγωμένη μεξικάνικη νύχτα που θα έκρινε την τύχη της Κούβας αλλά και τη δική του. Εκεί θα προσχωρήσει στην ομάδα των Κουβανών επαναστατών και θα αποκτήσει το προσωνύμιο «Τσε» λόγω μιας ιδιομορφίας της αργεντίνικης προφοράς των ισπανικών του. Ο Τσε ταύτισε το όνομά του με την επανάσταση και τον ανιδιοτελή αγώνα για κοινωνική δικαιοσύνη.

Ηταν ο αρχηγός που μάθαινε στους συντρόφους του ανάγνωση και γραφή, που μοιραζόταν και το ελάχιστο φαγητό μαζί τους. Πολλοί από αυτούς, αν και δύσπιστοι στην αρχή μαζί του, αποτέλεσαν τους πιο πιστούς συντρόφους του. Ο σπουδαίος κομαντάντε που άφησε τη σιγουριά της ζωής του ξεκινώντας μια πορεία στο όνειρο μιας καλύτερης ζωής απαλλαγμένης από την αδικία σε όλες της τις μορφές, επιβιβάστηκε ως γιατρός αποστολής 82 ανταρτών στο πλοιάριο Γκράνμα με προορισμό την Κούβα. Το πλοίο βυθίστηκε, η αποστολή έπεσε σε ενέδρα και ο ίδιος δέχθηκε μια σφαίρα στο λαιμό. Προμήνυμα θα έλεγε κάποιος… Από κει θα ξεκινήσει η επαναστατική του δράση στα βουνά της Σιέρα Μαέστρα σε μια προσπάθεια ανατροπής του δικτάτορα Μπατίστα. Οι στρατηγικές του ικανότητες θα τον αναβαθμίσουν επίσημα σε κομαντάντε και, συγχρόνως, πρώτο διοικητή του επαναστατικού στρατού.

Ενας δεινός μαχητής που θα εξελιχθεί σε κορυφαίο στέλεχος της κυβέρνησης του Φιντέλ και στη συνέχεια διευθυντής της Εθνικής Τράπεζας με στόχο την οικονομική ανασυγκρότηση της χώρας. Η βιομηχανία, όμως, εγκαταλείπεται και ο Τσε θα σταλεί από τον Φιντέλ σε αποστολές εκτός Κούβας. Ιστορικές οι ομιλίες, τεράστια η απήχηση των λόγων του.

Οταν τα πολιτικά μέσα εξαντλούνται, μόνη λύση είναι το αντάρτικο. Στόχος των αποστολών του η διάδοση της επαναστατικής φλόγας σε όλη τη Λατινική Αμερική για την ανατροπή των δικτατορικών καθεστώτων. Ηταν 30 χρόνων όταν το καθεστώς Μπατίστα καταρρέει και ο ίδιος μπαίνει νικητής στην Αβάνα. Εμπνευστής της ριζοσπαστικής πορείας της επανάστασης θα ζήσει από κοντά την Κρίση των Χοίρων και την ένταση των σχέσεων Κούβας – ΗΠΑ. Την Κρίση των Πυραύλων όμως και την απόφαση απόσυρσή τους από το Κρεμλίνο θα την εκλάβει ως προδοσία. Επαιζε επικίνδυνα ο θάνατος με την προδοσία στη Λατινική Αμερική. Οι δρόμοι του με τον Φιντέλ χωρίζουν. Η αποχαιρετιστήρια επιστολή του Τσε θα διαβαστεί δημόσια από τον Φιντέλ. Ο Τσε θα ενοχληθεί μ’ αυτή την πρωτοβουλία και θα πει «Δεν έχω τίποτα να κάνω στην Κούβα. Δεν είναι η Κούβα μου πλέον».

Η μοίρα θα τον οδηγήσει στα βουνά της Βολιβίας χωρίς την υποστήριξη κανενός. Ο βολιβιανός στρατός θα ενισχυθεί με πράκτορες των ΗΠΑ για να απαλλαγούν από το σπίρτο που άναβε παντού φωτιές. Ηταν Κυριακή 8 Οκτωβρίου 1967. Το τουφέκι του μπλοκάρει, το πιστόλι του είναι χωρίς γεμιστήρα και η ενέδρα πέτυχε. Τον μετέφεραν τραυματισμένο σ’ ένα σκοτεινό δωμάτιο στο χωριό Χιγκουέρα για να τον εκτελέσουν την επόμενη μέρα. Το σώμα του εκτέθηκε δημόσια, ενώ ζητήθηκε και νεκροψία για να επιβεβαιωθεί η ταυτότητά του. Τον έθαψαν στο χωριό Βαλεγράντε με απόλυτη μυστικότητα. Δεν ήταν η εικόνα του νεκρού Τσε η εικόνα ενός απλού θανάτου. Ηταν η ακριβής εικόνα του θανάτου μιας ολόκληρης εποχής.

Το 1997 το λείψανό του εντοπίστηκε και μεταφέρθηκε στην Κούβα σε ειδικό μαυσωλείο στη Σάντα Κλάρα με προσκυνητές από όλο τον κόσμο ν’ αφήνουν ένα λουλούδι. Ο γενειοφόρος καπετάνιος, ο ασυμβίβαστος αντάρτης με το βαθύ βλέμμα στα μάτια και τη μεγάλη ψυχή, σημάδεψε ολόκληρες γενιές. Πολέμησε κυρίως στη Λατινική Αμερική, ωστόσο το όνομα και η φωτογραφία του είναι μπροστάρης στους αγώνες όλων των αδικημένων του κόσμου. Σημείο αναφοράς για τους κάθε λογής νοσταλγούς, ρομαντικούς επαναστάτες, παθιασμένους τρελούς της γης που υπάρχουν σε κάθε εποχή. Ναι, αυτοί οι γραφικοί τύποι που πιστεύουν σε μια καλύτερη ζωή ευτυχώς υπάρχουν και θα υπάρχουν.

Ενας ζωντανός θρύλος ακόμα και σήμερα σε μια εποχή ξεφτισμένων οραμάτων και χαμένων αξιών. Ενα σύμβολο, ένα διαχρονικό πρότυπο αυτοθυσίας και λεβεντιάς. Εκεί που ζούσαν οι ιδέες και τα οράματα, γεννιόταν η επανάσταση. Εκεί που ένας ιππότης τόλμησε έφιππος να εισβάλει στο όραμα γνωρίζοντας ότι θα πλήρωνε με τον εφιάλτη την απειροελάχιστη πιθανότητα της πραγματοποίησης αυτού του απίθανου οράματος. Αυτό ήταν, αυτό είναι ο Τσε. Ενας Δον Κιχώτης του 20ού αιώνα που τόσο έχουμε ανάγκη στην εποχή του κυνισμού που ζούμε. Κανείς δεν πιστεύει πια στον Δον Κιχώτη. Κι όμως στο βάθος όλοι ένα παραμύθι ψάχνουν για να κρατηθούν από αυτό. Πόσο μάλιστα όταν μερικά παραμύθια αξίζουν τον κόπο. Ηταν 39 χρόνων ο Τσε όταν πέρασε στην αιωνιότητα. Αραγε τα σύμβολα έχουν ηλικία; Ηταν 9 Οκτωβρίου 1967 όταν ο Τσε επέστρεψε στον κόσμο των αγγέλων όπου ανήκε. Είναι πολύ μικρός αυτός ο κόσμος για να χωρέσει μεγάλους ανθρώπους. Κι όμως «Αξίζει να υπάρχεις για ένα όνειρο κι ας είναι η φωτιά του να σε κάψει».

Hasta la victoria siempre, Comandante!

…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………..

* Ιστορικός, δημοσιογράφος