ΣΥΡΙΑ: Ανάδυση νέων ανταγωνισμών ενόψει «Γενεύης ΙΙ»

ΣΥΡΙΑ: Ανάδυση νέων ανταγωνισμών ενόψει «Γενεύης ΙΙ»

της Ελένης Μαυρούλη

[Πηγή: Ριζοσπάστης, 26/10/2013]

Σε διαβουλεύσεις εντονότατου παρασκηνίου εξελίσσονται οι διπλωματικές επαφές, με επίκεντρο την πραγματοποίηση της διεθνούς συνόδου «Γενεύη ΙΙ», στο πρόσφορο έδαφος της απόφασης του Συμβουλίου Ασφαλείας για το συριακό χημικό αφοπλισμό, που υιοθετήθηκε ομοφώνως μετά από ρωσική πρόταση που φαίνεται ότι ήταν το αποτέλεσμα αμερικανο-ρωσικού «παζαριού». Στο παρασκήνιο αυτό μοιάζουν να βρίσκονται σε εξέλιξη σημαντικές ανακατατάξεις, οι οποίες είχαν αρχίσει να γίνονται αισθητές, ήδη, από την πρώτη στιγμή της ανακοίνωσης της απόφασης του Συμβουλίου Ασφαλείας, που «πάγωσε», μέχρι νεοτέρας τουλάχιστον, την αντίστροφη μέτρηση για την εξαπόλυση ενός στρατιωτικού πλήγματος κατά της Συρίας.

Οι πρώτες «ενδείξεις» της εμφάνισης αυτών των νέων δεδομένων εκδηλώθηκαν με τις δημόσιες δηλώσεις δυσφορίας για την αναβολή του στρατιωτικού πλήγματος που έγιναν, κυρίως, από τη Σ. Αραβία, που είναι ένας από τους σημαντικότερους υποστηρικτές των αντικαθεστωτικών και μισθοφόρων, χρηματικά, εξοπλιστικά και διπλωματικά, και ακολούθως, σε χαμηλότερους όμως τόνους, από Κατάρ και Τουρκία. Η δυσφορία αυτή εκφράστηκε σχεδόν ανοιχτά από τη σαουδαραβική ηγεσία, πλέον, τις τελευταίες μέρες και καταγράφηκε και στη Σύνοδο των λεγόμενων «Φίλων της Συρίας» που πραγματοποιήθηκε στο Λονδίνο, στις αρχές της βδομάδας, με τη συμμετοχή των υπουργών Εξωτερικών ΗΠΑ, Βρετανίας, Γαλλίας, Γερμανίας, Ιταλίας, Τουρκίας, Σαουδικής Αραβίας, Ηνωμένων Αραβικών Εμιράτων, Κατάρ, Αιγύπτου, Ιορδανίας καθώς και εκπροσώπων οργανισμών όπως η ΕΕ, ο ΟΗΕ, ο Αραβικός Σύνδεσμος. Η Ρωσία, βεβαίως, δεν παίρνει μέρος σε αυτήν τη Σύνοδο, αλλά έχει τις δικές της σχέσεις πέρα από τη συριακή κυβέρνηση και με τμήμα των αντικαθεστωτικών.

Οι περισσότεροι εκ των συμμετεχόντων άσκησαν πιέσεις στους αντικαθεστωτικούς να συμμετάσχουν στη Σύνοδο της Γενεύης και να εγκαταλείψουν την αρνητική στάση που μέχρι στιγμής τηρούν. Χαρακτηριστικά ο Αμερικανός υπουργός Εξωτερικών Τζον Κέρι τόνιζε ότι οι αντικαθεστωτικοί «στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων θα κερδίσουν περισσότερα από ό,τι στο πεδίο της μάχης».

Παρ' όλα αυτά, και παρά το γεγονός ότι στο τελικό ανακοινωθέν των «Φίλων της Συρίας» αναφέρεται ξεκάθαρα ότι στόχος της Συνόδου της Γενεύης είναι η ανάδειξη ενός κοινά αποδεκτού «μεταβατικού κυβερνητικού σώματος» το οποίο θα έχει «πλήρεις εκτελεστικές εξουσίες» και στο οποίο «ο Ασαντ δεν πρέπει και δεν μπορεί να έχει κανένα ρόλο», ο επικεφαλής των αντκαθεστωτικών της «Εθνικής Συριακής Συμμαχίας» Αχμάντ Τζάρμπα, ο οποίος παρευρέθηκε στο Λονδίνο, επέμενε ως ένα βαθμό να θέτει ως προϋπόθεση για συμμετοχή της Συμμαχίας στη Σύνοδο της Γενεύης την απομάκρυνση του Ασαντ από την εξουσία. Προϋπόθεση που έχει κατηγορηματικά απορρίψει η Δαμασκός και η Ρωσία και σε επίσημο επίπεδο τουλάχιστον αποφεύγουν να διατυπώσουν, στην παρούσα φάση, οι δυτικές ιμπεριαλιστικές δυνάμεις.

Σαουδαραβικές πιέσεις και για Λίβανο

Το μεγάλο «ερωτηματικό» φαίνεται ότι αποτελεί, τουλάχιστον με βάση τις πληροφορίες που διαρρέονται, η στάση που προτίθεται να τηρήσει η Σ. Αραβία, με δεδομένη και τη μεγάλη της επιρροή σε μεγάλο τμήμα των ενόπλων αντικαθεστωτικών οργανώσεων εντός Συρίας. Σύμφωνα με όσα μετέδιδαν στα μέσα της βδομάδας τα ειδησεογραφικά πρακτορεία, το Ριάντ εξέφρασε με σαφήνεια την έντονη δυσφορία του για τη «στροφή» στην αμερικανική πολιτική τόσο με την άρνησή του να καταλάβει τη θέση του μη μόνιμου μέλους του Συμβουλίου Ασφαλείας στον ΟΗΕ (για την οποία είχε θέσει υποψηφιότητα και οι ΗΠΑ είχαν προβεί σε σειρά ενεργειών) όσο και σε άμεση επικοινωνία με Αμερικανούς αξιωματούχους, όπως έγινε κατά τη συνάντηση του Τζον Κέρι, πριν την σύνοδο των «Φίλων της Συρίας», με το Σαουδάραβα ομόλογό του Σαούντ αλ Φαϊζάλ.

Τα τελευταία 24ωρα, οι διαρροές στα διεθνή ΜΜΕ σύμφωνα με τις οποίες η σαουδαραβική ηγεσία «δεν έχει ακόμη αποφασίσει αν θα συμμετάσχει στη Σύνοδο της Γενεύης» διαδέχονταν η μία την άλλη. Και σε αυτές προστέθηκαν, την Παρασκευή, δημοσιεύματα του λιβανικού Τύπου, με βάση τα οποία το Ριάντ φέρεται να «ζητά ανταλλάγματα», προκειμένου να παραστεί αλλά και να «δώσει το πράσινο φως» στις αντικαθεστωτικές συριακές οργανώσεις που επηρεάζει άμεσα να συμμετάσχουν στη σύνοδο της Γενεύης και να αποπειραθεί να ελέγξει ορισμένες άλλες πιο ακραίες (όπως οι εξτρεμιστικές ισλαμιστικές στις οποίες συμμετέχουν κυρίως μισθοφόροι από το εξωτερικό και στην πλειοψηφία τους ανακοίνωσαν ήδη ότι «δεν ακολουθούν» τη «Συμμαχία»).

Κατά τις ίδιες πάντα πηγές, η Σ. Αραβία ζητά ως αντάλλαγμα «να έχει τον τελευταίο λόγο» στη σύνθεση της κυβέρνησης που γίνεται προσπάθεια εδώ και μήνες να αναδειχθεί στο Λίβανο μετά την πολιτική κρίση που οδήγησε στην παραίτηση της, υπό τη «Χεζμπολάχ», κυβέρνηση και την ακύρωση ορισμένων εκ των συμφωνιών συνεργασίας της. Στόχος, πάντα κατά τα δημοσιεύματα αυτά, είναι να περιθωριοποιηθεί πολιτικά η σιιτική «Χεζμπολάχ», που είναι στενός σύμμαχος του Ιράν και της Συρίας. Το Ριάντ, δε, φέρεται να πιέζει να έχει αναδειχθεί στις 22 Νοέμβρη, δηλαδή το ζήτημα «να έχει κλείσει» πριν πραγματοποιηθεί η Σύνοδος της Γενεύης.

Εχει ενδιαφέρον ότι, όπως μεταδίδουν πάντα λιβανικά ΜΜΕ, ο πρώην επικεφαλής των σαουδαραβικών μυστικών υπηρεσιών, Πρίγκιπας Τούρκι μπιν Φαϊζάλ αλ Σαούντ, σε ομιλία του σε αμερικανο-αραβικό φόρουμ στη Βηρυτό, στα μέσα της προηγούμενης βδομάδας, εκτίμησε (ή κατά ορισμένους «απείλησε») ότι ο Λίβανος «βρίσκεται στο χείλος του εμφυλίου πολέμου» με ευθύνη της «Χεζμπολάχ», που «θυσιάζει τα θεμέλια της ίδιας της ύπαρξης του λιβανικού κράτους, για να στηρίξει το συριακό καθεστώς».

Η πολιτική αποσταθεροποίηση στο Λίβανο είναι μια εξαιρετικά επίφοβη, αλλά και εύκολη διαδικασία εξαιτίας της θρησκευτικής σεχταριστικής βάσης του ίδιου του συντάγματός του σε συνδυασμό με τις πολιτικές δυνάμεις που οριοθετούνται, (με εξαίρεση το ΚΚ) με γνώμονα θρησκευτικά δόγματα και λειτουργούν, πολλάκις, με τη στήριξη άλλων περιφερειακών ή διεθνών δυνάμεων. Οσο συνεχίζεται το αιματοκύλισμα στη Συρία τόσο πιο ασταθής γίνεται ο Λίβανος με γλαφυρότερο παράδειγμα τις αλλεπάλληλες κλιμακώσεις της βίας στη βόρεια πόλη της Τρίπολης ανάμεσα σε υποστηρικτές του καθεστώτος Ασαντ (αλαουίτες από τη συνοικία Τζαμπάλ Μοχσέν) και των Σύρων αντικαθεστωτικών (σουνίτες από τη συνοικία Μπαμπ Ταμπάνεχ). Και με δεδομένη αυτήν την κατάσταση, όποιος ελέγχει την κυβέρνηση στο Λίβανο μπορεί να «ανακατέψει» την ευρύτερη περιοχή.

Πολλαπλά τα επίπεδα διαπραγμάτευσης

Ολα αυτά θα τεθούν επί τάπητος στη συνάντηση του ειδικού απεσταλμένου του ΟΗΕ Λακχντάρ Μπραχίμι, και αντιπροσωπειών από ΗΠΑ και Ρωσία στις 5 Νοέμβρη. Και, προφανώς, προκειμένου για να έχει «σαφέστερη εικόνα» της κατάστασης, η «Εθνική Συριακή Συμμαχία» μετέθεσε τη συνεδρίασή της για το αν τελικά θα συμμετάσχει στη «Γενεύη ΙΙ» ή όχι στις 9 Νοέμβρη.

Μέχρι τότε, ο Μπραχίμι θα έχει ολοκληρώσει την περιοδεία του σε αραβικές πρωτεύουσες, χωρίς ακόμη να είναι βέβαιο αν και πότε θα μεταβεί στη Σ. Αραβία αλλά και στο Ιράν. Πάνω σε αυτόν τον «άξονα» μοιάζουν να προκύπτουν σειρά από ζητήματα. Η Ρωσία έχει θέσει το αίτημα της συμμετοχής του Ιράν στη Σύνοδο, ως μιας σημαντικής δύναμης της περιοχής. Ο ΟΗΕ δέχεται. Αρνητικές, πλέον, δεν είναι ούτε οι δυτικές ιμπεριαλιστικές δυνάμεις που ως «ομάδα των έξι» έχουν εισέλθει σε μια «τροχιά προσέγγισης» με την Τεχεράνη ως προς το πυρηνικό της πρόγραμμα.

Αυτό όμως προκαλεί επιπλέον δυσαρέσκεια σε δύο καλούς συμμάχους των ΗΠΑ στην περιοχή: Το Ισραήλ και τη Σ. Αραβία που, όπως δημόσια δήλωσε η Ισραηλινή διαπραγματεύτρια Τζίπι Λίβνι, έχουν «κοινή άποψη για το Ιράν». Και οι δύο χώρες δεν κρύβουν τη δυσφορία τους για την «τροχιά προσέγγισης». Και η δυσφορία αυτή δεν αφορά τόσο αυτό καθ' αυτό το ιρανικό πυρηνικό πρόγραμμα, φυσικά, όπως δεν το αφορά επί της ουσίας ούτε η όλη διαδικασία διαπραγμάτευσης μεταξύ Ιράν και «ομάδας των έξι».

Αυτό που αφορά τους πάντες είναι ο συσχετισμός δυνάμεων που θα διαμορφωθεί στην ευρύτερη περιοχή της Μέσης Ανατολής μέσα από τη διατήρηση ή αναδιάταξη συμμαχιών στη βάση των οποίων θα ελέγχονται οι ενεργειακές πηγές και οι δρόμοι της γεωστρατηγικής σημασίας ευρείας Μέσης Ανατολής και κατ' επέκταση και ο ρυθμός ενίσχυσης αναδυόμενων δυνάμεων, όπως η Ρωσία και η Κίνα, που επίσης διεκδικούν μεγαλύτερο «μερίδιο» ισχύος. Μια «αναβάθμιση» του ρόλου του Ιράν, αυτομάτως περιορίζει το ρόλο και την εμβέλεια της επιρροής, για διαφορετικούς λόγους και σε διαφορετικά επίπεδα, του Ισραήλ και της Σ. Αραβίας σε όλη αυτήν την πολύπλοκη «παρτίδα».

Και στο πλαίσιο των ιμπεριαλιστικών σχεδίων για την ευρύτερη περιοχή της Μέσης Ανατολής, οι εξελίξεις σε Ιράν και Συρία είναι «συγκοινωνούντα δοχεία». Αρα και η εξέλιξη των αντιθέσεων στην περιοχή είναι αρκετά σύνθετη και περιλαμβάνει αρκετούς παίκτες, δηλαδή αστικές τάξεις που θέλουν να παίξουν ρόλο.