Αθανάσιος Έλλις: Επανασχεδιάζεται ο ενεργειακός οδικός χάρτης του Ισραήλ

Επανασχεδιάζεται ο ενεργειακός οδικός χάρτης του Ισραήλ

Του Αθανασιου Ελλις

[Πηγή: Η Καθημερινή, 07/04/2013]

Τη στιγμή που η Ελλάδα και η Κύπρος επενδύουν στην ενεργειακή συνεργασία με το Ισραήλ, στο εσωτερικό του εβραϊκού κράτους βρίσκεται σε εξέλιξη ο σχεδιασμός του μελλοντικού «ενεργειακού οδικού χάρτη» της χώρας και εξετάζονται οι πλέον επωφελείς τρόποι αξιοποίησης των σημαντικών κοιτασμάτων αερίου που έχουν ήδη ανακαλυφθεί ή προβλέπεται να εντοπισθούν προσεχώς. Στο πλαίσιο των αναλύσεων που γίνονται, κατατίθεται ένας προβληματισμός έναντι της δεσμευτικής διασύνδεσης με άλλες χώρες, ενώ εγείρονται ερωτήματα σχετικά με την κατασκευή τερματικού υγροποίησης αερίου στην Κύπρο.

Πριν από μία εβδομάδα, άρχισε η εξόρυξη από το οικόπεδο «Ταμάρ», το οποίο υπολογίζεται ότι περιέχει 9,7 τρισ. κυβικά πόδια (τκπ) φυσικού αερίου υψηλής καθαρότητας, ενώ ανάλογης ποιότητας θεωρείται και το πολύ μεγαλύτερο κοίτασμα «Λεβιάθαν», όπου η εξόρυξη αναμένεται να ξεκινήσει το 2016. Το Γεωλογικό Ερευνητικό Κέντρο των ΗΠΑ εκτίμησε το 2010 ότι η ευρύτερη περιοχή του Ισραήλ, της Κύπρου, του Λιβάνου και σε κάποιο βαθμό της Συρίας περιέχει γύρω στα 125 τκπ, μια τεράστια ποσότητα, ίση με το ένα τρίτο του συνολικού αερίου που διαθέτει η Ρωσία.

Σε αντίθεση με την Ελλάδα και την Κύπρο, που ως μέλη της Ε.Ε. επικεντρώνονται αποκλειστικά στην τροφοδοσία της ευρωπαϊκής αγοράς, η γεωγραφική θέση του Ισραήλ και οι περίπλοκοι γεωπολιτικοί συσχετισμοί εντάσσουν στον όλο σχεδιασμό και τη μεταφορά του αερίου προς τις διψασμένες για ενέργεια ασιατικές αγορές.

Στα υπουργεία Εξωτερικών και Ενέργειας του Ισραήλ εξετάζουν τα οικονομικά οφέλη, αλλά και τη στρατηγική ασφάλεια των πιθανών εναλλακτικών συνεργασιών στην εξόρυξη και, κυρίως, στη μεταφορά του αερίου που θα λάβει χώρα προς την Ευρώπη μέσω της Μεσογείου και προς την Ασία μέσω της Ερυθράς Θάλασσας. Δεν είναι τυχαίο ότι το ένα τρίτο των δικαιωμάτων του «Λεβιάθαν» έχει αγοράσει η αυστραλιανή εταιρεία Woodside, που επικεντρώνεται στην ασιατική αγορά. Σε ό,τι αφορά την Ερυθρά Θάλασσα, προβληματίζει η αυξανόμενη παρουσία του ιρανικού ναυτικού και προκρίνεται η ενδυνάμωση του ισραηλινού πολεμικού ναυτικού και η ενίσχυση της συνεργασίας με τις ναυτικές δυνάμεις των ΗΠΑ και ισχυρών ευρωπαϊκών χωρών, που θα είναι σε θέση να διασφαλίζουν την απρόσκοπτη μεταφορά του ισραηλινού αερίου.

Αρχικά η σκέψη ήταν να δημιουργηθεί τερματικό υγροποίησης αερίου στην Κύπρο και πιθανώς ένας υποθαλάσσιος αγωγός από το Ισραήλ προς την Κύπρο και από εκεί προς την Ελλάδα. Αλλά οι τουρκικές απειλές κατά της Λευκωσίας, ο αυξανόμενος ρόλος της Gazprom και της Ρωσίας και η αρνητική εμπειρία της συνεργασίας με την Αίγυπτο, όπου η μισή περίπου τροφοδοσία του Ισραήλ με αέριο τερματίσθηκε απότομα μετά την πτώση του καθεστώτος Μουμπάρακ, οδηγoύν αρκετούς στο Ισραήλ να διστάζουν έναντι της διασύνδεσης και εξάρτησης από άλλες χώρες (Κύπρος, Ελλάδα, Τουρκία, Ιορδανία). Προκρίνουν ως καλύτερη λύση την υγροποίηση του αερίου σε τερματικό στο ισραηλινό έδαφος, το οποίο θα προστατεύεται καλύτερα από εξωτερικές απειλές ή και επιθέσεις και τη μεταφορά του απ’ ευθείας στις αγορές διά θαλάσσης χωρίς την παρεμβολή άλλων χωρών. Σε αυτό το σενάριο, η Ελλάδα θα μπορούσε να αποτελέσει την πύλη εισόδου προς την ευρωπαϊκή αγορά, κάτι που αναμένεται να συζητηθεί στην πρώτη συνεδρίαση του συμβουλίου κορυφής Ελλάδας - Ισραήλ, το οποίο θα διεξαχθεί πολύ σύντομα, έπειτα από πρόσφατη σχετική συμφωνία των κ. Σαμαρά και Νετανιάχου.

Η ύπαρξη τερματικού στην Κύπρο θα είχε ως αποτέλεσμα τη μεταφορά προς την Ασία μέσω της Διώρυγας του Σουέζ, την οποία οι Ισραηλινοί δεν θεωρούν πλέον ασφαλή στη νέα συγκυρία που έχει δημιουργηθεί στην Αίγυπτο. Παράλληλα, προβληματίζει και ο νεοοθωμανισμός του Ταγίπ Ερντογάν, στο πλαίσιο του οποίου έχει απειλήσει την Κύπρο μετά την παροχή αδειών έρευνας και εξόρυξης αερίου.

Αυτό δεν σημαίνει ότι η αυξανόμενη συνεργασία Ισραήλ - Κύπρου σε διακρατικό επίπεδο, αλλά και σε επίπεδο των εταιρειών έρευνας και εξόρυξης, θα σταματήσει. Αλλωστε, καθώς τα κοιτάσματα των δύο χωρών γειτνιάζουν, οι περισσότεροι Ισραηλινοί αναλυτές προσεγγίζουν την αξιοποίησή τους ως κοινό εγχείρημα. Την προώθηση της συνεργασίας θα συζητήσουν οι κ. Αναστασιάδης και Νετανιάχου όταν ο πρώτος επισκεφθεί το Ισραήλ στις αρχές Μαΐου, ενώ την Παρασκευή οι δύο πολιτικοί είχαν τηλεφωνική επικοινωνία.

Ο «Λεβιάθαν» και οι ανταγωνιστές

Αναλυτές σημειώνουν ότι εάν κατασκευασθεί αγωγός προς την Τουρκία και από εκεί προς την Ευρώπη, θα προσφέρεται για περιοδικούς εκβιασμούς από την Αγκυρα, ενώ ίσως να είναι και επισφαλής λόγω των συχνών τρομοκρατικών επιθέσεων που σημειώνονται στην Τουρκία. Οπως είχε τονίσει σε πρόσφατη συνέντευξή του στην «Κ» ο διευθυντής του Κέντρου Στρατηγικών Μελετών Μπέγκιν - Σαντάτ, Εφρέμ Ινμπάρ, το Ισραήλ δεν προτίθεται να βάλει «όλα τα αυγά στο τουρκικό καλάθι». Παράλληλα, ίσως αντιδράσει η Μόσχα, που ανησυχεί από την άνοδο του νεοοθωμανισμού του κ. Ερντογάν και δεν επιθυμεί τη μεταφορά προς την Ευρώπη μέσω Τουρκίας επιπλέον ποσοτήτων μη ρωσικού αερίου. Η εξαγωγή ισραηλινού αερίου στην Ευρώπη θα λειτουργήσει ανταγωνιστικά προς τη Ρωσία. Ακόμη και σχετικά μικρές ποσότητες θα αυξήσουν την προσφορά, μειώνοντας την τιμή και περιορίζοντας τα κέρδη των ρωσικών ενεργειακών κολοσσών. Δεν είναι τυχαίο ότι στις 26 Φεβρουαρίου, η Gazprom έκλεισε συμφωνία 20ετούς διάρκειας για την προώθηση ισραηλινού υγροποιημένου αερίου από το οικόπεδο «Ταμάρ», προκαλώντας την αντίδραση του υπουργείου Ενέργειας του Ισραήλ, που υπενθύμισε στις εταιρείες που συμμετέχουν στο συγκεκριμένο οικόπεδο ότι ο σχεδιασμός αφορά τη διοχέτευση του αερίου πρωτίστως για την κάλυψη των εσωτερικών αναγκών της χώρας. Παρά τα όποια εμπόδια, η Gazprom επιμένει και προσβλέπει σε εμπλοκή της και στην εκμετάλλευση του «Λεβιάθαν».