Δημόσιες επενδύσεις και εγκληματική ηλιθιότητα

Δημόσιες επενδύσεις και εγκληματική ηλιθιότητα

του Σταύρου Χριστακόπουλου

[Πηγή: Το ΠΟΝΤΙΚΙ, 05/07/2013]

Πόσες φορές το τελευταίο διάστημα τα εγχώρια γεράκια της ελεγχόμενης ενημέρωσης μάς βομβάρδισαν με θεωρίες περί «κακού» Δημοσίου και με την «ανάγκη» να παραδοθούν τα πάντα στον ιδιωτικό τομέα; Πόσες μπουρδολογίες ακούσαμε για την Ελλάδα ως «το τελευταίο κομμουνιστικό κράτος στην Ευρώπη»; Απειράριθμες.

Εκτός Ελλάδος, όμως, ακόμη και σε κλίμα πλήρους επικράτησης των νεοφιλελεύθερων δοξασιών, ενίοτε λέγονται και γράφονται κείμενα που τοποθετούν την πράγματα στη θέση τους. Ένα τέτοιο διαβάσαμε χθες στην ιστοσελίδα Euro2day, το οποίο είναι γραμμένο από την οικονομολόγο Mariana Mazzucato, καθηγήτρια επιστήμης και τεχνολογικών πολιτικών στο πανεπιστήμιο του Σάσεξ και συγγραφέα του ολοκαίνουργιου βιβλίου «The Entrepreneurial State: debunking private vs public sector myths».

Ας πάμε κατευθείαν στην αναφορά της στην Ελλάδα:

«Η Ελλάδα έχει προβλήματα επειδή ο δημόσιος τομέας της είναι πολύ μεγάλος ή επειδή ο τομέας αυτός δεν κάνει αρκετά;

● Είναι η Γερμανία και η Δανία από τις ισχυρότερες χώρες στην Ευρώπη επειδή έσφιξαν το ζωνάρι ή επειδή οι κυβερνήσεις τους έχουν ξοδέψει περισσότερα από ό,τι οι άλλες ευρωπαϊκές κυβερνήσεις σε τομείς όπως η έρευνα και η ανάπτυξη;

● Το πρόβλημα της Ευρώπης είναι η έλλειψη του risk capital ή ενός κύματος κρατικής χρηματοδότησης ώστε με αυτήν τη βάση να απογειωθεί το ιδιωτικό κεφάλαιο;

Τα στοιχεία δείχνουν ως σωστότερη τη δεύτερη άποψη».

Η άποψη της Mariana Mazzucato συμπυκνώνεται στη θέση ότι το ιδιωτικό κεφάλαιο σπανίως χρηματοδοτεί την επιχειρηματική και τεχνολογική καινοτομία, που αποτελεί την «ατμομηχανή» της ανάπτυξης. Το κράτος είναι αυτό που παίρνει το πραγματικό ρίσκο και εν συνεχεία έρχονται οι ιδιώτες να δρέψουν τα σίγουρα πλέον κέρδη.

Αρχικά επικαλείται το αμερικανικό μοντέλο, το οποίο, κατά την άποψη του συρμού, «είναι πιο “επιχειρηματικό” από ό,τι σε άλλα μέρη του κόσμου λόγω της κυριαρχίας των venture capitalists, που παρέχουν υψηλού ρίσκου χρηματοδότηση σε ιδιοφυείς “εφευρέτες του γκαράζ” βοηθώντας τους να καινοτομήσουν».

Ας παρακολουθήσουμε, λοιπόν, την προσέγγισή της για το μοντέλο των ΗΠΑ:

«Εντός των ίδιων των ΗΠΑ οι μάχες που δίνονται στο Κογκρέσο συχνά σχετίζονται με πώς το μεγάλο κράτος απειλεί να εξαλείψει το πνεύμα καινοτομίας στην οικονομία. Φυσικά, οι οικονομολόγοι καταλαβαίνουν ότι η αγορά πολλές φορές αποτυγχάνει, αλλά τελικά το κράτος θεωρείται – ακόμα και από προοδευτικούς οικονομολόγους – ότι δίνει τις οδηγίες από το πίσω κάθισμα. Είναι λοιπόν σημαντικός ο ρόλος του για να διορθώνει τις αποτυχίες της αγοράς, αλλά όχι και για να διαμορφώνει ενεργά τις αγορές αυτές, καθοδηγώντας την καπιταλιστική μηχανή.

● Πόσο πιθανό είναι όμως η εικόνα με την οποία μας βομβάρδισαν – ενός δυναμικού ιδιωτικού τομέα που αντιδιαστέλλεται στην απαραίτητη, αλλά δυσκίνητη γραφειοκρατία και το συχνά παρεμβατικό κράτος – να είναι εντελώς λάθος;

● Είναι πιθανόν οι πιο ριζοσπαστικές και επαναστατικές αλλαγές στον καπιταλιστικό κόσμο να προέρχονται τελικά όχι από το αόρατο χέρι της αγοράς, αλλά από το πολύ απτό χέρι του κράτους;».

Ύστερα από τη διατύπωση των βασικών ερωτημάτων, περνά στις δικές της απαντήσεις και μάλιστα αρχίζοντας από το κορυφαίο αμερικανικό παράδειγμα, αυτό που τόσοι και τόσοι ανόητοι και απατεώνες στην Ελλάδα επικαλούνται για να επιχειρηματολογήσουν υπέρ της κατεδάφισης του κράτους και της παράδοσης των πάντων στους ιδιώτες – κατά κανόνα αυτούς για τους οποίους δουλεύουν οι συγκεκριμένοι «ειδικοί» της συμφοράς:

«Όντως. Η αληθινή ιστορία πίσω από τη Silicon Valley δεν είναι αυτή του κράτους που φεύγει από τη μέση ώστε οι ριψοκίνδυνοι venture capitalists – και οι “εφευρέτες των γκαράζ” – να μπορέσουν να κάνουν τα δικά τους. Από το Internet έως τη νανοτεχνολογία, οι περισσότερες δομικές πρόοδοι τόσο στη βασική έρευνα όσο και στην εμπορευματοποίησή της χρηματοδοτήθηκαν από κρατικά κεφάλαια και οι επιχειρήσεις μπήκαν στο παιχνίδι μόνο όταν τα κέρδη ήταν σίγουρα.

Στην πραγματικότητα όλες οι ρηξικέλευθες τεχνολογίες, πίσω φερ’ ειπείν από το iPhone, χρηματοδοτήθηκαν από κρατικά κονδύλια: το Internet, το GPS, η τεχνολογία touchscreen, ακόμα και το Siri, το νέο σύστημα προσωπικής βοηθού που λειτουργεί με φωνητικές εντολές.

Το δημόσιο χρήμα μάλιστα δεν εξασφάλισε στις επενδύσεις αυτές μόνο τα βασικά, όπως π.χ. η έρευνα. Κρατικό χρήμα χρηματοδότησε τόσο την αρχική όσο και την εφαρμοσμένη έρευνα.

Σε ορισμένες περιπτώσεις προχώρησε τόσο ώστε να παρέχει risk finance στο πρώτο στάδιο προς εταιρείες που είχαν χαρακτηριστεί υπερβολικά ριψοκίνδυνες για τα ιδιωτικά κεφάλαια. Η Apple αρχικά έλαβε 500.000 δολ. από το Small Business Investment Corporation, έναν κυβερνητικό βραχίονα χρηματοδοτήσεων. Παρομοίως, η Intel και η Compaq πήραν δάνεια όχι από venture capitals, αλλά από το κρατικό πρόγραμμα Small Business Innovation Research.

Αν και πολλά από τα παραδείγματα μοιάζουν να είναι στρατιωτικά projects, στην πραγματικότητα σχετίζονται με διάφορα αντικείμενα, όπως η υγεία και η ενέργεια. Πράγματι, το 75% των πιο καινοτόμων φαρμάκων οφείλουν τη χρηματοδότησή τους όχι στις μεγάλες φαρμακευτικές ή σε κάποιο venture capital, αλλά στο Εθνικό Ινστιτούτο Υγείας, το οποίο έχει την τελευταία δεκαετία επενδύσει περισσότερα από 600 δισ. δολάρια στις ανακαλύψεις βιοτεχνολογίας και φαρμακευτικής. Από αυτά, τα 32 δισ. δολάρια επενδύθηκαν μόνο το 2012.

Αν και τα venture capitals μπήκαν στον χώρο της υγείας μόλις στα τέλη της δεκαετίας του 1980 και στις αρχές του 1990, όλες οι μεγάλες επενδύσεις στον κλάδο αυτό έγιναν στις δεκαετίες 1950, 1960 και 1970».

Όμως τα παραδείγματα της Mariana Mazzucato δεν εξαντλούνται στις ΗΠΑ, αλλά επεκτείνονται και στον υπόλοιπο ανεπτυγμένο κόσμο και, φυσικά, στην Ευρώπη:

«Βλέπουμε το ίδιο να ισχύει στην “καθαρή” τεχνολογία. Σε χώρες όπως οι ΗΠΑ, η Κίνα, η Σιγκαπούρη, η Γερμανία, η Φινλανδία και η Δανία το κράτος χρηματοδοτεί τους απαιτητικούς τομείς που χαρακτηρίζονται από υψηλή ένταση κεφαλαίου, τεχνολογική και εμπορική αβεβαιότητα».

Στην Ελλάδα των μνημονίων όμως;

● Χρειάζεται να θυμίσουμε ότι σε τομείς όπως η τηλεφωνία και η ενέργεια το κράτος είναι αυτό που επένδυσε και έφτιαξε όλες τις υποδομές και τα δίκτυα για να έλθουν οι ιδιώτες εν συνεχεία να επενδύσουν εκ του ασφαλούς και να κερδίσουν, χωρίς μάλιστα, παρότι «πάτησαν» πάνω στις κρατικές επενδύσεις, να επιτύχουν όλοι οι ενδιαφερόμενοι;

● Χρειάζεται να επισημάνουμε ότι στις έτοιμες υποδομές και την τεχνογνωσία – ενέργεια, τζόγος, λιμάνια, αεροδρόμια, μαρίνες, εταιρείες ύδρευσης κ.λπ. – έρχονται σήμερα να επενδύσουν οι ιδιώτες όχι για να στήσουν τα δικά τους μαγαζιά και υποδομές, αλλά για να πάρουν κοψοχρονιά και εκ του ασφαλούς όσα έχουν πληρώσει με τα λεφτά τους οι Έλληνες φορολογούμενοι;

● Πού ακριβώς βρίσκεται η «ιδιωτική πρωτοβουλία», η οποία θα ρισκάρει χρήμα, θα πρωτοπορήσει και θα ανοίξει νέους δρόμους στην οικονομία και την ανάπτυξη;

Ας μην κοροϊδευόμαστε λοιπόν. Το μέλλον είναι ήδη γνωστό και η παγκόσμια πείρα το υποδεικνύει. Όπου οι ιδιώτες στέρησαν από το κράτος τις υποδομές του και τη δυνατότητά του να επενδύει, ξεζούμισαν τη δυνατότητα κέρδους και ύστερα παρέδωσαν ξανά στους φορολογούμενους τα κουφάρια για να τα αναστήσουν με τα δικά τους λεφτά.

Αυτός είναι ο λόγος που επιχειρήσεις ηλεκτρισμού και υδάτων επιστρέφουν σε κράτη ή οι Ευρωπαίοι και άλλοι πολλοί, αν και «άνοιξαν» τις οικονομίες τους στην ιδιωτική πρωτοβουλία, ουδέποτε παραχώρησαν στην κερδοσκοπία το δημόσιο μερτικό. Γι’ αυτό πολλές ξένες δημόσιες επιχειρήσεις περιλαμβάνονται στους σημαντικότερους και πιο ισχυρούς ενδιαφερόμενους για τις ελληνικές δημόσιες υποδομές και επιχειρήσεις. Διότι είναι άκρως επιτυχημένες στους τομείς δραστηριότητάς τους. Και «ατμομηχανές» της ανάπτυξης και παραγωγοί πλούτου.

Οι εν Ελλάδι καραγκιόζηδες του χυδαίου πολιτικαντισμού, λοιπόν, οι οποίοι διαλύουν ακόμη και την... ιδέα περί δημοσίων επενδύσεων, ας ξανασκεφτούν μήπως η εγκληματική ηλιθιότητά τους συμβάλει τελικά περισσότερο από την (οφειλόμενη στους ίδιους άλλωστε) «κρατική διαφθορά» στη διάλυση και της οικονομίας – δημόσιας και ιδιωτικής – και της ίδιας της χώρας.