Η ΕΠΙΣΚΕΨΗ ΒΕΝΙΖΕΛΟΥ ΣΤΗΝ ΑΓΚΥΡΑ ΕΒΑΛΕ ΣΤΟ ΤΡΑΠΕΖΙ ΤΗΝ ΑΜΕΡΙΚΑΝΙΚΗ ΑΤΖΕΝΤΑ

Του ΚΥΡΙΑΚΟΥ ΖΗΛΑΚΟΥ*

[Πηγή: iskra, 28/07/2013]

Πλούσια ατζέντα είχε η κατά τ’ άλλα πολύ σύντομη επίσκεψη στην Τουρκία του αντιπροέδρου της κυβέρνησης και υπουργού Εξωτερικών Ε. Βενιζέλου που πραγματοποιήθηκε την Παρασκευή 19 Ιουλίου. Οι κυβερνήσεις και των δύο χωρών, παρά τα σοβαρά προβλήματα - στην Ελλάδα η οικονομική κρίση που έχει γονατίσει το λαό και έχει παραδώσει τη χώρα στα κάθε λογής αρπακτικά, στη δε Τουρκία οι μεγάλες εσωτερικές αντιθέσεις που τελευταία πήραν και τη μορφή μεγάλων λαϊκών κινητοποιήσεων που αμφισβητούν ευθέως το «καθεστώς Ερντογάν» - συνεχίζουν αυτό που ονομάστηκε «προσέγγιση των δύο χωρών».

Μια προσέγγιση που γίνεται καθ’ υπαγόρευση και σύμφωνα με τους σχεδιασμούς των διαφόρων ιμπεριαλιστικών κέντρων, πράγμα που σε συνδυασμό με τους μεγάλους ανταγωνισμούς που εκδηλώνονται στην περιοχή μας τίποτα καλό δεν προοιωνίζεται για τους λαούς και την ειρηνική συνύπαρξη των χωρών.

Η διαδικασία αυτή ουσιαστικά αποτελεί μέρος μιας ευρύτερης προσπάθειας αναδιάταξης στην περιοχή, όπου αποτυπώνονται οι ανταγωνισμοί των μεγάλων δυνάμεων και διαφόρων μπλοκ μονοπωλιακών συμφερόντων αλλά και διαγκωνίζονται οι δύο χώρες με ό,τι συμφέροντα αυτές εκπροσωπούν για τη θέση που θα έχουν σε αυτό το νέο «χάρτη». Η επίσκεψη στην Άγκυρα του Ε. Βενιζέλου και η συνομιλίες που είχε με τον Τούρκο ομόλογό του Α. Νταβούτογλου, παρά τις προσπάθειες να δοθεί ο χαρακτήρας πως ήταν μια από τα ίδια, κατέστησε σαφές πως οι σχεδιασμοί εφαρμόζονται, οι δύο κυβερνήσεις, απερίσπαστες από τις όποιες εσωτερικές δυσκολίες, προχωράνε όσα έχουν δρομολογήσει.

ΑΝΑΤΡΕΠΟΝΤΑΙ ΣΤΑΘΕΡΕΣ

Έτσι συμφωνήθηκε πως η σύγκληση, του τρίτου «Ανωτάτου Συμβουλίου Συνεργασίας», θα γίνει στις αρχές της ελληνικής Προεδρίας της Ευρωπαϊκής Ένωσης, που είναι το πρώτο εξάμηνο του 2014, ενώ ο Τούρκος υπουργός Εξωτερικών θα έρθει για συνομιλίες στην Αθήνα το διάστημα Νοεμβρίου-Δεκεμβρίου 2013. Η γενικότερη ρευστότητα και οι ανακατατάξεις στην ευρύτερη περιοχή της Αν. Μεσογείου, που σε άλλες χώρες γίνονται με ποταμούς αίματος των λαών τους (Συρία, Λιβύη, Αίγυπτος) και σε άλλες με οικονομική καταστροφή (Βαλκάνια, Ελλάδα), αποτυπώθηκε στη δήλωση του Ε. Βενιζέλου, ο οποίος έκανε λόγο για «αλλαγή γεωγραφικών δεδομένων». Βέβαια τη διαπίστωση αυτή τη συνέδεσε με το ζήτημα των αγωγών μεταφοράς ενεργειακών πόρων μέσω Τουρκίας και Ελλάδας, ωστόσο οι συνθήκες κάτω από τις οποίες το είπε, της δίνουν και άλλο χαρακτήρα, καθώς ο όρος «γεωγραφικά δεδομένα» στη διπλωματική γλώσσα όταν πρόκειται για τις ελληνοτουρκικές σχέσεις, παραπέμπει και σε άλλα ζητήματα που αποτελούν πάγιες επιδιώξεις της τουρκικής πλευράς.

Παρόλο που δεν σημαίνει ευθεία αποδοχή εδαφικών ανακατατάξεων, η παραδοχή της αλλαγής των «γεωγραφικών δεδομένων» μπορεί να εκληφθεί σαν ένα μήνυμα χαλάρωσης κάποιων άλλων πραγμάτων που θεωρούνταν σταθερές, όπως οι πάγιες ελληνικές θέσεις ότι τα όποια ζητήματα υπάρχουν στις ελληνοτουρκικές σχέσεις (ορισμός και οριοθέτηση των θαλασσίων ζωνών, δηλαδή χωρικά ύδατα, εναέριος χώρος, συνορεύουσα ζώνη, Αποκλειστική Οικονομική Ζώνη, FIR, περιοχή έρευνας διάσωσης κλπ) θα πρέπει να αντιμετωπιστούν στη βάση των κανόνων του Διεθνούς Δικαίου και όχι στο πλαίσιο μιας διμερούς διαπραγμάτευσης, που αντικειμενικά θα είναι διαπραγμάτευση επί των ελληνικών κυριαρχικών δικαιωμάτων και συνεπώς εξ ορισμού με την ελληνική πλευρά σε μειονεκτική θέση.

ΠΡΟΕΤΟΙΜΑΣΙΑ ΤΗΣ ΣΥΝΑΝΤΗΣΗΣ ΣΑΜΑΡΑ - ΟΜΠΑΜΑ

Σε κάθε περίπτωση η επίσκεψη Βενιζέλου στην Άγκυρα συνδέεται και με την προετοιμασία της επίσκεψης του πρωθυπουργού Αντ. Σαμαρά στον Λευκό Οίκο στις 8 Αυγούστου 2013 και των συνομιλιών που έχει εκεί με τον Αμερικανό πρόεδρο Μπαράκ Ομπάμα. Είναι δεδομένο το ενδιαφέρον της Ουάσιγκτον για την Αν. Μεσόγειο και τη Μέση Ανατολή και για το λόγο αυτό θα πρέπει οι «δύο παραδοσιακοί σύμμαχοί της», Ελλάδα και Τουρκία, να συντονίζουν τα βήματά τους. Πρέπει λοιπόν στο τραπέζι του Λευκού Οίκου να τεθούν τα ζητήματα που άπτονται των ελληνοτουρκικών σχέσεων και το Κυπριακό με συγκεκριμένο τρόπο, καθώς επίσης και να έχουν κλείσει θέμα για τα οποία είχαν υπάρξει δεσμεύσεις σε προηγούμενες φάσεις. Η Ουάσιγκτον ποτέ δεν έκρυψε ότι το Σχέδιο Ανάν μπορεί να αναβιώσει.

Επίσης είναι γνωστές οι θέσεις της αμερικανικής διπλωματίας περί συνδιαχείρισης-συνεκμετάλλευσης μεταξύ Ελλάδας και Τουρκίας των ενεργειακών πόρων στο Αιγαίο και στην Αν. Μεσόγειο, δηλαδή μιας περιοχής που σε ποσοστό πάνω από 80% ανήκει στην Ελλάδα, εάν εφαρμοστούν οι κανόνες του Διεθνούς Δικαίου όπως αυτοί αποτυπώνονται στη Σύμβαση του ΟΗΕ για το Δίκαιο της Θάλασσας, που δίνει δικαίωμα ΑΟΖ στα νησιά και την οριοθετεί στη βάση της μέσης απόστασης από τις απέναντι ακτές. Για τα θέματα αυτά ο Ε. Βενιζέλος αρκέστηκε να αναφερθεί γενικόλογα πως «για την ΑΟΖ και γενικότερα για τις θαλάσσιες ζώνες, η απάντηση είναι πάρα πολύ απλή. Όλες οι χώρες γνωρίζουν ποιοι είναι οι κανόνες του διεθνούς δικαίου της θάλασσας. Όλες οι χώρες προστατεύουν στο πλαίσιο του διεθνούς δικαίου την εθνική τους κυριαρχία και τα κυριαρχικά τους δικαιώματα. Όλες οι χώρες, όχι μόνο στην περιοχή μας αλλά παντού στον κόσμο έχουν υποχρέωση να συζητούν και να διαπραγματεύονται, όπου χρειάζεται, καλόπιστα και στο πλαίσιο της διεθνούς έννομης τάξης, ώστε να βρίσκονται κοινά συμφωνημένες λύσεις».

ΟΡΙΣΜΕΝΑ ΒΑΣΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΟΖ

Για την κατανόηση του όλου θέματος της Αποκλειστικής Οικονομικής Ζώνης στο Αιγαίο και την ανοιχτή Μεσόγειο, είναι χρήσιμο να επισημάνουμε ορισμένα βασικά στοιχεία του Διεθνούς Δικαίου, αλλά και της γεωγραφίας της περιοχής.

Η Αποκλειστική Οικονομική Ζώνη (ΑΟΖ), σύμφωνα με την εν ισχύει Συνθήκη για το Δίκαιο της Θάλασσας του 1982, γεωγραφικά ταυτίζεται με την υφαλοκρηπίδα, με τη διαφορά ότι η υφαλοκρηπίδα αφορά στην εκμετάλλευση του βυθού και του υπεδάφους του, ενώ η ΑΟΖ καλύπτει όλες τις οικονομικές δραστηριότητες, που μπορούν να αναπτυχθούν στα υπερκείμενα ύδατα. Δηλαδή η ΑΟΖ, ως νομικό δικαίωμα ενός κράτους, είναι ευρύτερο της υφαλοκρηπίδας, αλλά γεωγραφικά επικαλύπτονται.

Με βάση την ισχύουσα σύμβαση του ΟΗΕ για το Δίκαιο της Θάλασσας του 1982, που η Ελλάδα την επικύρωσε το 1994, η παράκτια χώρα έχει το δικαίωμα να ορίσει ως ΑΟΖ, μια ζώνη πλάτους μέχρι 200 ν. μίλια από τις ακτές της, με την προϋπόθεση ότι δε θα συναντάει την ΑΟΖ της απέναντι χώρας, οπότε το όριο μπαίνει από τη μέση απόσταση.

Ηδη, πολλά παράκτια κράτη έχουν ορίσει την ΑΟΖ, ανάμεσά τους οι ΗΠΑ (όρισε το 1983 ζώνη 200 μιλίων) και η Τουρκία, η οποία αν και δεν έχει προσχωρήσει στη Σύμβαση για το Δίκαιο της Θάλασσας, έχει οριοθετήσει τη δική της ΑΟΖ στη Μαύρη Θάλασσα, με βάση τη μέση απόσταση από τις ακτές της Ρωσίας, της Ουκρανίας κ.λπ. Δεν έχει κάνει το ίδιο όμως και στις νότιες ακτές της στη Μεσόγειο, γιατί, αν εφάρμοζε την ίδια αρχή, θα έπρεπε να αποδεχθεί την ΑΟΖ του Καστελόριζου και της Κύπρου, που κλείνουν την τουρκική ΑΟΖ προς τη Μεσόγειο.

Σημειώνεται ότι τα νησιά - εκτός από τους βράχους που δεν έχουν οικονομική ζωή - με βάση το ισχύον Δίκαιο της Θάλασσας έχουν το ίδιο δικαίωμα σε ΑΟΖ όπως οι ηπειρωτικές περιοχές, πράγμα που σημαίνει ότι στο Αιγαίο η ελληνική ΑΟΖ - υφαλοκρηπίδα σχεδόν ταυτίζεται με την αρμοδιότητα ελέγχου των πτήσεων, το γνωστό ως FIR. Λόγω της γεωγραφίας του Αιγαίου, της διάταξης των ελληνικών νησιών απέναντι στα μικρασιατικά παράλια, το μεγαλύτερο μέρος του Αιγαίου αποτελεί ελληνική ΑΟΖ.

Σε γενικές γραμμές, η ΑΟΖ και το FIR σχεδόν ταυτίζονται ως προς τα γεωγραφικά τους όρια, με τη διαφορά ότι η ΑΟΖ συνιστά κυριαρχικό και κατά συνέπεια αποκλειστικό δικαίωμα του παράκτιου κράτους στο θαλάσσιο χώρο των διεθνών υδάτων, ενώ το FIR συνιστά αποκλειστική αρμοδιότητα ελέγχου και ασφάλειας των πτήσεων στον εναέριο χώρο που είναι πάνω από τα διεθνή ύδατα, η οποία ανατίθεται από το διεθνή οργανισμό αεροπλοΐας (ICAO).

*Πηγή: ιστοσελίδα "Εργατικός Αγώνας"