Παγκόσμιος Αρμαγεδδών το ευρώ (Nexus, Ιούλιος 2012)

Παγκόσμιος Αρμαγεδδών το ευρώ (Nexus, Ιούλιος 2012)

του Λεωνίδα Βατικιώτη

Τα χτυπήματα κάτω από την …ευρωζώνη και τα γερμανικά σχέδια “διάσωσης”

Σε επίκεντρο επικίνδυνων και απρόβλεπτων σεισμικών αναταράξεων που απειλούν όλο τον κόσμο έχει μετατρέψει την ευρωζώνη ο οικονομικός φονταμενταλισμός που εμμονικά κι αψηφώντας έξωθεν κι έσωθεν υποδείξεις εφαρμόζει η Γερμανία η οποία κρατάει στα χέρια της τα οικονομικά ηνία της ευρωπαϊκής νομισματικής ένωσης. Οι ενδείξεις ότι κάτι σάπιο υπάρχει στο βασίλειο της ευρωζώνης πληθαίνουν και παρόλα αυτά το Βερολίνο εξακολουθεί να εφαρμόζει με τον πιο άκαμπτο τρόπο την ίδια οικονομική πολιτική που το μόνο που έχει καταφέρει είναι να πετά την μια οικονομία της ευρωζώνης μετά την άλλη στα βράχια. Ο κίνδυνος όμως πλέον δεν αφορά μόνο τα 17 κράτη μέλη της ευρωζώνης…

«Τα πιο πρόσφατα στοιχεία για την απασχόληση στις ΗΠΑ – που δείχνουν ότι δημιουργήθηκαν περίπου οι μισές θέσεις εργασίας απ’ αυτές που αναμένονταν – ερμηνεύθηκαν εν μέρει από το γεγονός ότι οι μεγάλες αμερικανικές εταιρείες επλήγησαν από την εξασθενημένη ανάπτυξη στην...
ευρωζώνη καθώς οι εκεί πωλήσεις τους αποτελούν ένα μεγάλο κομμάτι των εσόδων τους», έγραφε το αμερικανικό περιοδικό Time της 18ης Ιουνίου 2012. Τίτλος του άρθρου, «Το παγκόσμιο οικονομικό σας γεύμα τώρα σερβίρεται», με το αμερικανικό έντυπο να «παίζει» με την διπλή έννοια της λέξης γεύμα (mess) που σημαίνει και …χάος! Η μεγάλη σημασία που διαδραματίζουν οι πωλήσεις στο εξωτερικό για τις προοπτικές ανάκαμψης της αμερικανικής οικονομίας εξηγούνται λόγω του ότι εντός των ΗΠΑ μισθοί και ημερομίσθια εξακολουθούν να είναι καθηλωμένα, με αποτέλεσμα οι ελπίδες να έχουν εναποτεθεί στις εξαγωγές. «Σύμφωνα με to Economic Cycle Research Institute, η αύξηση του εισοδήματος τους προηγούμενους τρεις μήνες ήταν χαμηλότερη απ’ ότι ήταν στην αρχή των 10 προηγούμενων υφέσεων. Αυτή είναι η μορφή που έχει αυτή η “ανάκαμψη”. Το αποτέλεσμα είναι πως η αμερικανική οικονομία “είναι όσο ποτέ άλλοτε ευάλωτη σε εξωτερικά σοκ” υποστηρίζει ο Τζιμ Ο’Νιλ επικεφαλής οικονομολόγος της Goldman Sachs», αναφέρει το αμερικανικό περιοδικό στο ρεπορτάζ του για την παγκόσμια οικονομία.

Οι μειωμένες πωλήσεις των αμερικανικών εταιρειών είναι αποτέλεσμα της προβλεπόμενης συρρίκνωσης του ΑΕΠ της ευρωζώνης (η οποία εξακολουθεί να αντιπροσωπεύει το 18% της παγκόσμιας οικονομίας) για το τρέχον έτος κατά 0,3%, από 2% που είχε αυξηθεί το 2010. Η πραγματικότητα είναι πως τα τελευταία τρία χρόνια καμία περιοχή του πλανήτη δεν είδε το ΑΕΠ της να αυξάνεται. Κι η συντριβή όμως που παρατηρείται στην ευρωζώνη, με την αναμενόμενη συρρίκνωση του ΑΕΠ για φέτος, δεν έχει όμοιο! Στις τέσσερις «αναδυόμενες» (όπως συνεχίζουν να χαρακτηρίζονται) οικονομίες του πλανήτη για παράδειγμα που περιγράφονται με το αρκτικόλεξο BRIC (Βραζιλία, Ρωσία, Ινδία και Κίνα) κι οποίες αντιπροσωπεύουν το 20% της παγκόσμιας οικονομίας οι ρυθμοί μεγέθυνσης του ΑΕΠ θα συρρικνωθούν στο 6% για φέτος, από 8% το 2010. Ενώ στις ΗΠΑ (που αντιπροσωπεύουν το 22% της παγκόσμιας οικονομίας, μεγαλύτερο δηλαδή μέρος απ’ ότι και οι τέσσερις μαζί «αναδυόμενες» οικονομίες) το ΑΕΠ αναμένεται να αυξηθεί κατά 2% από 3% το 2010. Το χειρότερο ωστόσο είναι ότι επανέρχονται δριμύτερες οι ανησυχίες ότι η αμερικανική οικονομία κινδυνεύει από μια διπλή ύφεση. «Όσο ισχυρότερα είναι τα ανησυχητικά σημάδια από το εξωτερικό, τόσο μεγαλύτερος είναι ο κίνδυνος μια επιπλέον ύφεσης», με τα λόγια του Ελ Εριάν, επικεφαλής της επενδυτικής εταιρείας Pimco, κορυφαίας στον κόσμο στην διαπραγμάτευση ομολόγων.

Δίπλα στο «χαμηλό βαρομετρικό» που παρατηρείται στις ΗΠΑ ας ληφθούν υπ’ όψη δύο ακόμη γεγονότα. Το πρώτο σχετίζεται με την Κίνα όπου ένα επιτυχημένο μοντέλο (από άποψη καθαρής οικονομικής αποτελεσματικότητας κι όχι διατήρησης του περιβάλλοντος, εξασφάλισης δημοκρατικών ελευθεριών και κοινωνικής συνοχής ή διάχυσης των αποτελεσμάτων του στους εργαζομένους) το οποίο επί σχεδόν τριάντα χρόνια παρήγαγε ετήσιους ρυθμούς μεγέθυνσης κατά μέσο όρο της τάξης του 10% πλέον πνέει τα λοίσθια. Και, κατά κοινή ομολογία ζητεί κατεπειγόντως ένα διάδοχο μοντέλο που θα στηρίζεται περισσότερο στην εσωτερική κατανάλωση και την ανάπτυξη της εσωτερικής αγοράς. Επίσης, τα ανησυχητικά σημάδια που παρατηρούνται στην αγορά των βασικών προϊόντων, που ανέκαθεν λειτουργούσε ως μηχανισμός έγκαιρης προειδοποίησης για τα ακραία καιρικά φαινόμενα της διεθνούς οικονομίας. «Κατά τον προηγούμενο μήνα, οι διεθνείς τιμές του πετρελαίου έχουν μειωθεί κατά 12%. Οι τιμές του καλαμποκιού, του κακάο, της βρώμης, του βαμβακιού, του καουτσούκ, του καφέ, του αλουμίνιου, του ασημιού, του ψευδάργυρου και του νικελίου είναι όλες 20% χαμηλότερα σε σχέση με πέρυσι. “Η παγκόσμια οικονομία βρίσκεται σε κίνδυνο ύφεσης και μπροστά σε αυτό το ενδεχόμενο μειώνονται οι τιμές των εμπορευμάτων” υποστηρίζει ο Αλέν Σινάι επικεφαλής του τμήματος παγκόσμιας οικονομίας της εταιρείας συμβούλων Decision Economics» ανέφερε σε ρεπορτάζ της η International Herald Tribune στις 15 Ιουνίου 2012. Η δυναμική που εμφανίζει η παραπάνω τάση υπογραμμίζεται ειδικότερα από την τιμή του πετρελαίου που παραμένει καθοδική στον αντίποδα μιας σειράς γεγονότων που ωθούν προς την αντίθετη κατεύθυνση: από την αβεβαιότητα στη Συρία μέχρι τις εντεινόμενες κυρώσεις στο Ιράν.

Ειρήσθω εν παρόδω: ας μην τεθεί το ερώτημα γιατί παρότι πέφτουν σταθερά οι τιμές στα χρηματιστήρια εμπορευμάτων, ως καταναλωτές δεν βλέπουμε καμιά διαφορά στις τελικές τιμές πώλησης κι εξακολουθούμε να πληρώνουμε πανάκριβα τα παραγόμενα είδη και τα σχετικά τρόφιμα. Ειδικά στην Ελλάδα η πικρή μας πείρα διαβεβαιώνει ότι ποτέ, ή σχεδόν ποτέ, τέτοιου είδους μειώσεις δεν περνούν στην κατανάλωση. Απλώς διευρύνουν τα περιθώρια κέρδους της μεταποίησης (που χρησιμοποιεί ως πρώτη ύλη αυτά τα εμπορεύματα) ή του εμπορίου.

Τρεκλίζει το ευρώ

Στο παραπάνω, εκρηκτικό τοπίο οι αρνητικές εξελίξεις στην ευρωζώνη, όπως δρομολογούνται με την εγκληματική ευθύνη της Γερμανίας, ενδέχεται να λειτουργήσουν σαν θρυαλλίδα που θα κάνει πραγματικότητα τα πιο απαισιόδοξα σενάρια. Η επέκταση της κρίσης χρέους στις χώρες της περιφέρειας της ευρωζώνης αποτελεί την πιο ατράνταχτη απόδειξη για τον δομικό χαρακτήρα της κρίσης που απειλεί πλέον βάσιμα τη συνέχιση της ύπαρξης του ενιαίου ευρωπαϊκού νομίσματος, δέκα σχεδόν χρόνια μετά την επίσημη κυκλοφορία του σε φυσική μορφή. Κι αυτή η απειλή είναι εντελώς ανεξάρτητη από την βούληση της ελληνικής πολιτικής και οικονομικής ελίτ. Αντίθετα δηλαδή με την ιδεολογική τρομοκρατία που καλλιεργήθηκε την προεκλογική περίοδο, βάσει της οποίας η τύχη του ευρώ κρεμόταν από τα χέρια των ελλήνων ψηφοφόρων, οι αντιφάσεις που έχουν συγκεντρωθεί στη ευρωζώνη είναι τόσο πολλές, περίπλοκες και δυσεπίλυτες ώστε απλές αποφάσεις και προφανείς λύσεις δε χωρούν.

Ιταλικά και ισπανικά ομόλογα που λήγουν μέχρι το 2014 (δισ. ευρώ)

                        2012                 2013                 2014

Ιταλικά              227                   207,4                153,1

Ισπανικά           92,9                  109,6                85,8

Σύνολο              319,9                317                   238,9    Σύνολο: 875,8

Πηγή: Bloomberg

Αν το πρώτο κύμα της κρίσης της ευρωζώνης έριξε στα βράχια Ελλάδα, Πορτογαλία και Ιρλανδία, τις τρεις μικρότερες χώρες της περιφέρειας της ευρωζώνης, το νέο δεύτερο κύμα παρασέρνει Ιταλία και Ισπανία, την τρίτη και τέταρτη μεγαλύτερη οικονομία της ευρωζώνης, απειλώντας με πλήρη ανατροπή τις μέχρι τώρα ισορροπίες. Ενδεικτικό στοιχείο για την ανεπάρκεια των μέχρι σήμερα μηχανισμών να απορροφήσουν τους κραδασμούς της κρίσης, είναι το μέγεθος των απειλών. Ο νέος μηχανισμός (ESM) που δημιουργήθηκε για να παράσχει ρευστότητα κι εξοπλίσθηκε με κεφάλαια ύψους 500 δισ. ευρώ φαντάζει απελπιστικά μικρός, αν δούμε όχι γενικά ότι το δημόσιο χρέος της Ιταλίας (δεύτερο μεγαλύτερο ως ποσοστό του ΑΕΠ μετά της Ελλάδας) ανέρχεται στο ιλιγγιώδες ποσό των 2 τρισ. ευρώ ή γενικά πάλι πως το συνολικό χρέος της Ισπανίας (το δημόσιο δηλαδή μαζί με το ιδιωτικό χρέος που συνήθως παραλείπεται) ανερχόταν στο 363% του ΑΕΠ της, αλλά αν δούμε τα ομόλογα που λήγουν φέτος και τα δύο επόμενα χρόνια. Η αξία τους ξεπερνάει τα 875 δισ. ευρώ, είναι δηλαδή 75% μεγαλύτερη από τα κεφάλαια του μηχανισμού, χωρίς να λάβουμε υπ’ όψη μας ότι 100 δισ. ευρώ από τα 500 έχουν ήδη δεσμευτεί για την αναπλήρωση κεφαλαίου των ισπανικών τραπεζών.

Εκτός υπολογισμών αφήνουμε επιπλέον και τα κεφάλαια που θα απαιτηθούν για την Κύπρο, καθώς η Φρανκφούρτη δεν φαίνεται διατεθειμένη να επιτρέψει στην Λευκωσία την χρηματοδότησή της αποκλειστικά και μόνο από την Μόσχα όπου προσέφυγε για διμερή δανεισμό, μια κι έτσι θα έχανε την «χρυσή ευκαιρία» να επιβάλει τις πολιτικές λιτότητας και περικοπών, για χάρη των οποίων γίνεται όλη η αναστάτωση… Τα χρήματα που θα απαιτηθούν για την Κύπρο δεν θα ξεπεράσουν τα 4 δισ. ευρώ. Σταγόνα στον ωκεανό των δισ. που καταβάλουν οι φορολογούμενοι της ευρωζώνης για να σώσουν τις χρεοκοπημένες τράπεζες, πλήρως ενδεικτική όμως του βαθμού αποτυχίας της συνταγής που ακολουθείται κι ως βασικές παραμέτρους της έχει την στήριξη των τραπεζών με κάθε μέσο και την υιοθέτηση αιματηρών προγραμμάτων λιτότητας. Στην Ισπανία υπήρχε η διάχυτη εντύπωση πως η γενναία πρωτοβουλία της δεξιάς κυβέρνησης του Μαριάνο Ραχόι να εξαγγείλει την αναπλήρωση του κεφαλαίου της τράπεζας Bankia, ύψους 18 δισ. ευρώ, με δημόσιο χρήμα θα δημιουργούσε ένα ανάχωμα στην επέκταση της τραπεζικής κρίσης. Δεν πέρασε ούτε ένας μήνας για να ακολουθήσει η όλο ντροπή και περίσκεψη ομολογουμένως κατάθεση και συζήτηση του αιτήματός του στο συμβούλιο των υπουργών Οικονομικών της ευρωζώνης για χρηματοδότηση των ισπανικών τραπεζών με το ποσό των 100 δισ. ευρώ από τον μηχανισμό. Το πιθανότερο δε είναι να βρισκόμαστε μόνο στην αρχή, αν δούμε ότι το Διεθνές Ινστιτούτο Χρηματοοικονομικής, γνωστό κι ως λόμπι των τραπεζιτών, του οποίου προΐσταται ο Τσαρλς Νταλάρα, εκτιμά τις ανάγκες των ισπανικών τραπεζών στα 260 δισ. ευρώ. Όπως λοιπόν απέτυχε η πρώτη επιχείρηση αναπλήρωσης του κεφαλαίου των ισπανικών τραπεζών, με επίκεντρο την Bankia, έτσι είναι πιθανό να αποτύχει κι η δεύτερη αξίας 100 δισ. για να οδηγηθούμε σε μια Τρίτη, ακόμη πιο δαπανηρή.

Η αναδιανομή στόχος της λιτότητας

Αποδεδειγμένα αποτυχημένη μπορεί να χαρακτηριστεί πλέον κι η επιχείρηση λιτότητας, κρίνοντάς την αποτελεσματικότητά της από τους ονομαστικούς της στόχους, κατά πόσο δηλαδή άμβλυνε τις δημοσιονομικές ανισορροπίες τις οποίες υποσχόταν να διορθώσει. Τόσο στην Κύπρο όσο και στην Ισπανία της τρέχουσας διάσωσης προηγήθηκαν μέτρα περικοπών κοινωνικών δαπανών, τα οποία υποτίθεται θα εξευμένιζαν τις αγορές. Εις μάτην… Σε όλη την περιφέρεια της ευρωζώνης, η λιτότητα έχει αποδειχθεί επιταχυντής κι όχι παράγοντας ανάσχεσης της κρίσης. Η εμμονή επομένως με την οποία την προκρίνουν Βερολίνο, Φρανκφούρτη και Βρυξέλλες πρέπει να αναζητηθεί σε άλλες αιτίες: στην πρωτοφανών διαστάσεων αναδιανομή του πλούτου που προκαλεί. Μπροστά σε αυτό το στόχο η όξυνση της δημοσιονομικής κρίσης, υπ’ αριθμόν ένας κίνδυνος αν πάρουμε στα σοβαρά την κινδυνολογία της πολιτικής ελίτ, ξάφνου θεωρείται παράπλευρη απώλεια ή ανεκτό κόστος…

Σώζοντας την ευρωζώνη

                                    Ισπανία             Πορτογαλία       Ιρλανδία            Ελλάδα

Κόστος                          έως 100 δισ.      78 δισ.              67,5 δισ.           247 δισ.

Χρονολογία                   6ος 2012 5ος 2011 11ος 2010           5ος 2010 & 2ος 2012

ΑΕΠ 2011                      1,1 τρισ.            171 δισ.            156 δισ.            215 δισ.

Πηγή: Financial Times, 11 Ιουνίου 2012

Απέναντι στους συστημικούς κινδύνους που διακρίνονται απειλώντας την ύπαρξη του ίδιου του ευρώ, κι αυτό μάλιστα ομολογείται για πρώτη φορά από φανατικούς οπαδούς κι όχι επικριτές ή πολέμιους του, κάθε εναλλακτικό σχέδιο που έχει κατατεθεί απορρίπτεται πεισματικά από το Βερολίνο. Κι εδώ δεν αναφερόμαστε σε ριζοσπαστικά σχέδια όπως για παράδειγμα η διαγραφή μέρους του δημόσιου χρέους κρατών – μελών της ευρωζώνης, «ενδεχόμενο που γίνεται αναπόφευκτο» όπως αναγνώριζε ακόμη κι ο προβεβλημένος αναλυτής της Financial Times, Βόλγφγκανγκ Μινχάου, σε άρθρο του στις 11 Μαΐου με τίτλο «Πώς να σωθούν οι ισπανικές τράπεζες και η ευρωζώνη».

Το σχέδιο που προτείνεται με την μεγαλύτερη συχνότητα προβλέπει τα κράτη μέλη της ευρωζώνης να αναλάβουν από κοινού εκείνο το μέρος του δημόσιου χρέους που ξεπερνάει το 60% του ΑΕΠ κι ανέρχεται σε 2,3 τρισ. ευρώ. Το αποτέλεσμα όμως, αντιτείνει η Γερμανία, θα ήταν εκείνα τα κράτη μέλη της ευρωζώνης που έχουν χαμηλό ή και μηδενικό κόστος δανεισμού να δουν τα επιτόκια δανεισμού τους να αυξάνονται. Το Βερολίνο για παράδειγμα εκτιμά ότι το ετήσιο κόστος που θα αναλάμβανε από μία τέτοια πρωτοβουλία, η οποία θα ελάφρυνε τις υπερχρεωμένες χώρες, θα ήταν 10 δισ. ευρώ. Γιατί να επωμιστεί τέτοιο βάρος;

Ένα δεύτερο σχέδιο το οποίο έγινε γνωστό το τελευταίο δίμηνο από τον πρόεδρο της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, Χοσέ Μανουέλ Μπαρόζο, περιγράφεται ως «τραπεζική ένωση» και προβλέπει την συγχώνευση των εθνικών τραπεζών σε ένα πανευρωπαϊκό σχήμα. Παρότι ακόμη δεν έχουν δοθεί στη δημοσιότητα επιπλέον λεπτομέρειες, κάτι που αναμένεται να γίνει όσο θα πλησιάζουμε στην κρίσιμη σύνοδο κορυφής της ΕΕ της 28ης – 29ης Ιουνίου, οι Γερμανοί τραπεζίτες το αποκλείουν, υπό το φόβο να αναγκαστούν να χρηματοδοτήσουν τη διάσωση των τραπεζών των περιφερειακών κρατών. «Στο χειρότερο σενάριο οι γερμανοί πολίτες θα αναγκάζονταν να αναλάβουν το κόστος της κατάρρευσης των ισπανικών τραπεζών», δήλωνε ενδεικτικά στο γερμανικό περιοδικό Der Spiegel, αντιπρόεδρος της γερμανικής κεντρικής τράπεζας Μπούντεσμπανκ. Στο καλύτερο για την Γερμανία, συμπληρώνουμε εμείς, όλες οι τράπεζες θα κατέληγαν θυγατρικές της Deutsche Bank…

Εποπτεία και οικονομική κατοχή

Απορρίπτοντας τα παραπάνω σενάρια η Γερμανία φαίνεται να επιμένει στην λύση που έχει ήδη προκρίνει και προβλέπει την στενότερη επίβλεψη των δημόσιων οικονομικών των 27 κρατών μελών της ΕΕ, αποκτώντας ακόμη πιο βαρύνοντα λόγο για τις δημόσιες δαπάνες ειδικά εκείνων των χωρών που αναγκάζονται να προσφύγουν στον μηχανισμό διάσωσης. Κι όσο μάλιστα περνάει ο καιρός ο αριθμός τους θα μεγαλώνει… Η Γερμανία δεν πρόκειται να κάνει πίσω από το στόχο της επιβολής καθεστώτος οικονομικής κατοχής, καθώς κάθε άλλο εναλλακτικό σχέδιο, όπως για παράδειγμα η εγκατάλειψη του ευρώ, κρίνεται επιζήμιο για την Γερμανία. Κι αυτό παρότι εντός της χώρας πληθαίνουν οι φωνές που ζητούν την έξοδο από το ευρώ της Γερμανίας ή της …Ελλάδας. Χαρακτηριστικό του κλίματος είναι για παράδειγμα πως το βιβλίο που βρίσκεται στα ευπώλητα σταθερά τις τελευταίες εβδομάδες ανήκει σε πρώην μέλος του ΔΣ της Μπούντεσμπανκ κι έχει τίτλο «Η Ευρώπη δεν έχει ανάγκη το ευρώ». Ενώ, σε πρόσφατη έρευνα κοινής γνώμης περισσότεροι από 2 στους 3 Γερμανούς υποστήριξαν πως η Ελλάδα πρέπει να διωχθεί από το ευρώ. Μια γνώμη που δεν μπορεί να ειδωθεί ανεξάρτητα από τις τάσεις που διαμορφώνονται στην καρδιά του γερμανικού κατεστημένου.

Το ίδιο το Βερολίνο πάντως θα κάνει ό,τι είναι ανθρωπίνως δυνατό για να διατηρήσει την ευρωζώνη στη σημερινή της έκταση. Κι αυτό όχι για λόγους γοήτρου, αλλά για λόγους καθαρού οικονομικού συμφέροντος. Ειδικότερα, το Ινστιτούτο του Κιέλου για την Παγκόσμια Οικονομία (IfW) έχει εκτιμήσει το ρίσκο από την διάλυση του ευρώ ή την έξοδο της Γερμανίας απ’ αυτό σε 1,5 τρισ. ευρώ. Το μεγαλύτερο δε μέρος αυτού του κινδύνου εντοπίζεται στην γερμανική κεντρική τράπεζα η οποία έχει συσσωρεύσει απαιτήσεις στο πλαίσιο του συστήματος πληρωμών της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας που υπερβαίνουν τα 700 δισ. ευρώ. Ελάχιστο μέρος εξ αυτών θα έπαιρνε πίσω σε περίπτωση κατάρρευσης του ευρώ. Σημαντικές ζημιές επίσης θα προέκυπταν για τις γερμανικές τράπεζες, που διατηρούν στα χαρτοφυλάκιά τους ομόλογα της ευρωζώνης αξίας 800 δισ. ευρώ και για τις γερμανικές ασφαλιστικές εταιρείες η έκθεση των οποίων στην ευρωζώνη ανέρχεται στα 300 δισ. ευρώ. Σοβαρό πλήγμα θα δεχόταν επίσης κι η γερμανική βιομηχανία καθώς η επαναφορά του γερμανικού μάρκου θα οδηγούσε στην ανατίμησή του κατά 30% έναντι των ξένων νομισμάτων κατά τον πρώτο χρόνο, με αποτέλεσμα οι εξαγωγές να μειώνονταν κατά 12% και η παραγωγή κατά 7%, σύμφωνα πάντα με δικούς τους υπολογισμούς. Για όλους τους παραπάνω λόγους, στους οποίους πρέπει φυσικά να προσθέσουμε και τα άμεσα οφέλη που δρέπει η γερμανική οικονομία, το Βερολίνο θα καταβάλει κάθε κόστος για να διατηρήσει την ευρωζώνη. Η απόφαση αυτή διευκολύνεται στον βαθμό που η Γερμανία έχει βρει τρόπους να εξωτερικεύει αυτό το κόστος στους λαούς της Ευρώπης και στον υπόλοιπο κόσμο, με την ίδια να συσσωρεύει αποκλειστικά και μόνο τα κέρδη. Το ερώτημα είναι τι θα συμβεί όταν αυτό το κόστος για ορισμένα κράτη – μέλη αρχίζει να γίνεται ασύμφορο ή απαγορευτικό αξιολογώντας το συγκριτικά με τις επιχειρήσεις διάσωσης άλλων κρατών – μελών που έχουν μεγαλύτερη προτεραιότητα. Τότε, η Γερμανία αν πρόκειται να σώσει το ευρώ δεν θα διστάσει να πετάξει έξω από την ευρωζώνη χώρες τις οποίες αφαίμαξε επί δεκαετίες, όπως για παράδειγμα την Ελλάδα!