Ρόμπερτ Φισκ: Ποιος Μουσουλμάνος θα εμπιστευτεί ξανά την κάλπη;

Ποιος Μουσουλμάνος θα εμπιστευτεί ξανά την κάλπη;

[Πηγή: tvxs.gr, 15/08/2013]

Η αιγυπτιακή χοάνη έσπασε. Η «ενότητα» της Αιγύπτου – όλη αυτή η συνεκτική, πατριωτική, θεμελιώδης κόλα που δένει ένα έθνος από την ανατροπή της μοναρχίας του Νάσερ το 1952 και έπειτα – έλιωσε μέσα στο μακελειό, τους πυροβολισμούς και του πανικού που χαρακτήρισε την χθεσινή καταστολή της Μουσουλμανικής Αδελφότητας. Μια εκατοντάδα νεκροί – 200, 300 «μάρτυρες» - δεν κάνει την διαφορά στο αποτέλεσμα: για εκατομμύρια Αιγύπτιους το μονοπάτι προς την δημοκρατία καταστράφηκε εν μέσω πυρών και ωμής βίας. Ποιός Μουσουλμάνος που αναζητά ένα κράτος βασισμένο στην θρησκεία του/της θα εμπιστευτεί ξανά την κάλπη;  

Του Ρόμπερτ Φισκ*

Αυτή είναι η πραγματική ιστορία του χθεσινού λουτρού αίματος. Ποιός εκπλήσσεται στην είδηση ότι οπαδοί της Μουσουλμανικής Αδελφότητας κυκλοφορούσαν με Καλάσνικοφ στους δρόμους του Κάιρο; Ή ότι οι υποστηρικτές του στρατού και της «μεταβατικής του κυβέρνησης» - τουλάχιστον στις μεσοαστικές περιοχές της πρωτεύουσας – πήραν τα δικά τους όπλα για να απαντήσουν στα πυρά; Δεν πρόκειται για μια διαμάχη μεταξύ της Αδελφότητας και του στρατού, ασχέτως αν οι δυτικοί κυβερνητικοί εκπρόσωποί μας πασχίσουν να το παρουσιάσουν έτσι. Τα βίαια γεγονότα δημιούργησαν έναν άγριο διχασμό ανάμεσα στην αιγυπτιακή κοινωνία που θα πάρει χρόνια για να επουλωθεί: Ανάμεσα σε αριστερούς και συντηρητικούς. Ανάμεσα σε Χριστιανούς Κόπτες και σε Σουνίτες Μουσουλμάνους χωριάτες. Ανάμεσα στους πολίτες και την αστυνομία. Ανάμεσα στην Αδελφότητα και τον στρατό. Για αυτό ο Μοχάμεντ Ελ – Μπαραντέι παραιτήθηκε χθες το βράδυ. Το κάψιμο εκκλησιών ήταν μια αναπόφευκτη εξέλιξη αυτής της τραγικής επιχείρησης.

Στην Αλγερία το 1992, στο Κάιρο το 2013 – και ποιος ξέρει τι μπορεί να γίνει στην Τυνησία τις επόμενες εβδομάδες ή μήνες, οι Μουσουλμάνοι που κέρδισαν την εξουσία δίκαια και δημοκρατικά μέσα από ψηφοφορία έπεσαν πραξικοπηματικά. Και ποιος ξεχνά την βίαιη πολιορκία μας στην Γάζα όταν οι Παλαιστίνιοι ψήφισαν – πάλι δημοκρατικά – υπέρ της Χαμάς; Ανεξαρτήτως τα πόσα λάθη έκανε η Μουσουλμανική Αδελφότητα στην Αίγυπτο – ανεξάρτητα του πόσο απόλυτα μπορεί να κυβέρνησαν – ο δημοκρατικά εκλεγμένος Πρόεδρος Μοχάμεντ Μόρσι έπεσε από τον στρατό. Ήταν πραξικόπημα, και ο Τζον ΜακΚέιν έπραξε ορθά που χρησιμοποίησε αυτό τον όρο.

Η Αδελφότητα, βέβαια, θα έπρεπε καιρό τώρα να έχει αφήσει την φιλαυτία της και να είχε προσπαθήσει να παραμείνει εντός των ορίων της ψευδοδημοκρατίας που ο στρατός επέτρεπε στην Αίγυπτο – όχι επειδή ήταν δίκαιο ή αποδεκτό ή νόμιμο, αλλά επειδή η εναλλακτική ήταν σίγουρα η επιστροφή στην μοναρχία, στις μεταμεσονύκτιες συλλήψεις, στα βασανιστήρια και στα μαρτύρια. Αυτό ήταν το ιστορικό χρέος της Αδελφότητας – με περιόδους επονείδιστης συνεργασίας με τους Βρετανούς κατακτητές και τους Αιγύπτιους στρατιωτικούς δικτάτορες. Μια επιστροφή σε σκοτεινές περιόδους αφήνει να εννοηθούν μόνο δυο σενάρια: ότι η Αδελφότητα θα εξαφανιστεί δια της βίας ή θα επικρατήσει μακροπρόθεσμα και θα δημιουργήσει μια ισλαμική αυτοκρατορία. Μακάρι να μην έχει η Αίγυπτος την τύχη του δεύτερου σεναρίου.

Τα παπαγαλάκια ξεκίνησαν ήδη από χθες το δηλητηριώδες έργο τους – πριν καν το πρώτο πτώμα θαφτεί. Μπορεί η Αίγυπτος να αποφύγει τον εμφύλιο; Μπορεί η τρομοκρατική Αδελφότητα να εξαλειφθεί από τον νόμιμο στρατό; Τι θα γίνει με εκείνους που διαδήλωναν πριν την εκθρόνιση του Μόρσι; Ο Τόνι Μπλερ ήταν ένας από εκείνους που μιλούσαν για επικείμενο χάος για να επανατοποθετηθούν υπέρ του Στρατηγού Αμπντούλ Φατάχ αλ Σίσι. Κάθε βίαιη πράξη στο Σινά, κάθε όπλο στα χέρια Αδελφού Μουσουλμάνου θα χρησιμοποιηθεί για να πείσει την διεθνή κοινότητα ότι η οργάνωση – παρά το ότι ήταν ένα φτωχά εξοπλισμένο αλλά καλά οργανωμένο ισλαμικό κίνημα – ήταν το δεξί χέρι της Αλ Κάιντα.

H ιστορία μπορεί να πάρει διαφορετική τροπή. Θα είναι σίγουρα δύσκολο να εξηγηθεί πως πολλές χιλιάδες – και ίσως και εκατομμύρια – μορφωμένων, φιλελεύθερων Αιγυπτίων συνέχισαν να δίνουν με όλη τους την καρδιά την υποστήριξή τους στον στρατηγό που πέρασε τον περισσότερο χρόνο μετά την πτώση του Μόρσι να δικαιολογεί τα τεστ παρθενίας που έκανε ο στρατός στις γυναίκες διαδηλώτριες στην πλατεία Ταχρίρ. Ο Αλ Σίσι θα βρεθεί αντιμέτωπος τις επόμενες με πολύ ενδελεχή έρευνα για τα όσα έκανε. Ήταν πάντα ιδιαίτερα συμπαθής στην Αδελφότητα αν και αυτή η ιδέα του μπορεί να προέκυψε από την γυναίκα του που φοράει μπούργκα. Και πολλοί από τους διανοητές της αστικής τάξης, οι οποίοι υποστήριξαν τον στρατό θα πρέπει να στριμώξουν τις συνειδήσεις τους σε ένα μπουκάλι για να καταφέρουν να αντιμετωπίσουν τα μελλοντικά γεγονότα.

Θα μπορούσε να παραμείνει στην εξουσία ο νομπελίστας και πυρηνικός επιστήμονας, Μοχάμεντ Ελ Μπαραντέι, το πιο αναγνωρίσιμο – στα δυτικά μάτια και όχι στων Αιγυπτίων – μέλος της «μεταβατικής κυβέρνησης», της οποίας το κοινωνικό προφίλ και η ηθική έμοιαζε τρομακτικά αντίθετη με την απόφασή του να παραιτηθεί; Σε καμία περίπτωση. Έπρεπε να φύγει καθώς δεν σκόπευε ποτέ η πολιτική του σταδιοδρομία να τον οδηγήσει σε μια τέτοια κατάσταση όταν συμφώνησε να υποστηρίξει την επιλογή του στρατού για τους υπουργούς μετά το πραξικόπημα του προηγούμενου μήνα. Αλλά η κλίκα των γραφιάδων και των καλλιτεχνών που επέμεναν να διαβάζουν στο πραξικόπημα το επόμενο στάδιο της επανάστασης του 2011 θα πρέπει – μετά το λουτρό αίματος και την παραίτηση του Ελ Μπαραντέι – να χρησιμοποιήσουν ιδιαίτερα γλωσσικά τεχνάσματα για να ξεφύγουν από το ηθικό βάρος αυτών των γεγονότων. 

Θα απαντήσουμε όμως και τις κλασικές τυπολατρικές ερωτήσεις: Σημαίνει αυτό το τέλος του πολιτικού Ισλάμ; Για την δεδομένη περίοδο, σίγουρα. Η Αδελφότητα δεν είναι σε θέση να πειραματιστεί περισσότερο στην δημοκρατία – μια άρνηση που είναι ο επικείμενος κίνδυνος στην Αίγυπτο, καθώς δίχως ελευθερία υπάρχει μόνο βία. Θα γίνει η Αίγυπτος μια δεύτερη Συρία; Απίθανο. Η Αίγυπτος δεν είναι ούτε ένα έθνος σεκταριστών – ποτέ δεν ήταν ακόμη και αν το 10% του πληθυσμού είναι Χριστιανοί – ούτε πρόκειται για ένα έθνος με κληρονομικότητα βίας. Δεν βίωσε ποτέ τις επαναστάσεις των Αλγερινών απέναντι στους Γάλλους, ή τις αντιδράσεις των Συρίων, Λιβανέζων και Παλαιστίνιων απέναντι και στους Βρετανούς και στους Γάλλους. Αλλά κάποια φαντάσματα θα βουτηχτούν στην ντροπή σήμερα: ο μεγάλος επαναστατικός δικηγόρος της εξέγερσης του 1919, ο Σααντ Ζαγκουλ. Και ο Στρατηγός Μοχάμεντ Νεγκίμπ, του οποίου οι επαναστατικές κινήσεις του 1952 θυμίζουν σε πολλά τα αιτήματα του λαού στην πλατεία Ταχρίρ του 2011.

Αλλά ναι. Κάτι πέθανε στην Αίγυπτο χθες. Δεν ήταν η επανάσταση, καθώς σε όλο τον αραβικό κόσμο η συνοχή της ιδιοκτησίας – των ανθρώπων που απαιτούν η χώρα τους να ανήκει στους ίδιους και όχι στους ηγέτες τους – παραμένει βαθιά ριζωμένη μέσα τους. Η αθωότητα φυσικά πέθανε – όπως πεθαίνει σε κάθε επανάσταση. Αλλά όχι. Αυτό που χθες τελείωσε ήταν η ιδέα ότι η Αίγυπτος ήταν η παντοτινή μητέρα του Αραβικού έθνους. Το εθνικό ιδεώδες, η αγνότητα της ιστορίας μέσα στην οποία η Αίγυπτος θεωρούσε όλο τον λαό της ως παιδί της. Γιατί οι νεκροί Αδελφοί Μουσουλμάνοι – μαζί με τους αστυνομικούς και τους υποστηρικτές της κυβέρνησης – ήταν επίσης παιδιά της Αιγύπτου. Και κανείς δεν το είπε αυτό. Ονομάστηκαν «τρομοκράτες». Εχθροί του λαού. Αυτή είναι η νέα κληρονομιά της Αιγύπτου.

*O Ρόμπερτ Φισκ είναι βραβευμένος δημοσιογράφος. Ειδικός σε θέματα Μέσης Ανατολής. Έχει έδρα την Βηρυτό.

**Η ανάλυση δημοσιεύθηκε στον Independent. Μετάφραση Tvxs.gr