Η ηθική υπεροχή της δημοκρατίας

Η ηθική υπεροχή της δημοκρατίας

του Νίκου Ξυδάκη

[Πηγή: βλέμμα, 20/09/2013]

Ο εν ψυχρώ φόνος του Παύλου Φύσσα από μέλος της Χρυσής Αυγής ορίζει μια νέα πολιτική περίοδο. Ολες οι πολιτικές δυνάμεις αναγνωρίζουν ότι πρέπει να υπάρξει μία απάντηση. Αλλά ποια μπορεί να είναι η πιο τελέσφορη απάντηση; Δεν είναι εύκολο, παρότι επιθυμητό, να συμφωνήσουν όλες οι πολιτικές δυνάμεις αμέσως σε μια κοινή απάντηση, με εύρος και βάθος. Διότι, πέρα από οποιονδήποτε καιροσκοπισμό και ιδιοτέλεια, είναι πολύ δύσκολο να αναιρεθούν τα αίτια που γεννούν τον φασισμό με διοικητικές πράξεις, με νομοθέτηση, με μόνη την πολιτική βούληση, και μάλιστα σε σύντομο χρόνο. Η πολιτική βούληση είναι αναγκαία αλλά δεν είναι ικανή, απαιτούνται επιπλέον χρόνος, λόγος, ιδέες και κοινωνικο-οικονομικό περιβάλλον.

Τα αίτια της ανόδου του φασισμού και του ναζισμού, λοιπόν. Το ολοκληρωτικό φαινόμενο σφραγίζει τον 20ό αιώνα, η μελέτη συνεχίζεται και θα συνεχίζεται. Είναι πολλά τα αίτια, προσδιορισμένα εκτενέστατα σε έργα ιστορικών, κοινωνιολόγων, φιλοσόφων, πολιτικών επιστημόνων, ψυχαναλυτών, ανθρωπολόγων. Είναι η ανάδειξή του σε πολιτική θρησκεία, είναι μια ροπή σύμφυτη της νεωτερικότητας, είναι η ήττα του φιλελευθερισμού, η υποχώρηση του κέντρου, η ήττα της Αριστεράς, είναι η ύφεση και η φτώχεια. Από τις πολλές εξηγήσεις, στην ελληνική περίπτωση, η πιο φανερή και απτή, αν και όχι η μόνη, είναι η πολύπλευρη οικονομική, κοινωνική και πολιτική κρίση, η Μεγάλη Υφεση και η απονομιμοποίηση του πολιτικού συστήματος.

Η Χρυσή Αυγή ήταν επί πολλά χρόνια μια περιθωριακή ομάδα, πάντα με βίαιες τάσεις και εκδηλώσεις, με ελάχιστη απήχηση και μηδαμινές καταγραφές σε εκλογές. Πώς αναδύθηκε από τα καλτ υπόγεια στην κεντρική σκηνή; Πώς οι σατανιστές σωματοφύλακες, οι λούμπεν με τα άρβυλα, οι αναμεμιγμένοι σε αιματηρά ξεκαθαρίσματα νονών της νύχτας, οι κοινωνικά απόκληροι, οι macho προγλωσσικοί που προσπαθούσαν ματαίως να συλλαβίσουν την καθαρεύουσα του Περικλή Γιαννόπουλου και τον ρομαντισμό του Ιωνος Δραγούμη, μεταλλάχθηκαν σε εθνοπρόσκοπους που βοηθούν γριούλες και σε πολιτικά πρόσωπα με ακροατήρια; Σε ντάρλινγκ τόσων αστυνομικών; Σε κόμμα με εκλογικό σκορ και οικονομική ισχύ; Ιδού τα δύσκολα ερωτήματα, που δεν σηκώνουν εύκολες απαντήσεις

Οι σπόροι βαναυσότητας και βίας ασφαλώς υπήρχαν άφθονοι. Αλλά βλάστησαν στα οικονομικά και πολιτικά ερείπια της κρίσης, σαν τις υποτιμημένες τσουκνίδες που φουντώνουν και σκεπάζουν τον ερειπιώνα. Οι φοβισμένοι, οργισμένοι και συγχυσμένοι άνθρωποι της κρίσης, πληττόμενοι ή απειλούμενοι, ζητούν από τη δημοκρατία ψωμί, προστασία, δικαιοσύνη. Αν η δημοκρατία δεν μπορεί να τα παράσχει, θα στραφούν αλλού, όπου τους υπόσχονται εθνοφυλετικό ψωμί, σιδερένια πυγμή και δωρεάν μίσος για άλλους, πιο αδύναμους ή απλώς άλλους.

Η δημοκρατία οφείλει να απαντήσει επί του υλικού πεδίου, αλλά αυτό θα πάρει χρόνο. Οφείλει, εν τω μεταξύ, να απαντήσει καίρια επί του πολιτικού, με ιδέες, με πειθώ, με πράξεις. Η ηθική της υπεροχή δεν είναι αυτονόητη, χρειάζεται διαρκώς επιβεβαίωση και ενίσχυση. Οι άνθρωποι δεν είναι αυτονοήτως αυτόφωτοι, έλλογοι, πεπαιδευμένοι, ανθεκτικοί στην πενία και την ανασφάλεια. Η δημοκρατία στηρίζεται στη συμπόνια, στην ανοχή, στον πλουραλισμό, στη συνύπαρξη ετέρων, στην προσωπική ολοκλήρωση με ισότητα και αδελφοσύνη: τίποτε απ’ όλα αυτά δεν είναι αυτονόητο και διαρκές. Και εν τω μεταξύ φθίνουν.

Η δημοκρατία πρέπει να δείξει σιδηρά πυγμή απέναντι στις εγκληματικές πράξεις των ναζιστών. Αλλά δεν μπορεί να φερθεί ολοκληρωτικά, δηλαδή να προδώσει την ουσία της, διώκοντας προληπτικά ιδέες και δικάζοντας σκέψεις, ακόμη και ναζιστικές. Πρέπει να πείσει διά της υπεροχής της. Μπορεί.