Κώστας Ράπτης: Γιατί διαδηλώνει η Βραζιλία

Γιατί διαδηλώνει η Βραζιλία

του Κώστα Ράπτη

[Πηγή: INPRECOR, 20/06/2013]

Ξεκίνησε στις 6 Ιουνίου στο Σάο Πάολο ως κίνημα διαμαρτυρίας για την αύξηση των εισιτηρίων των μέσων μαζικής μεταφοράς. Ό,τι όμως ήταν αρχικά υπόθεση μόνο της ριζοσπαστικής πρωτοβουλίας Movimento Passe Libre, η οποία διεκδικούσε την δωρεάν μετακίνηση των πάντων, έμελλε να μετατραπεί μετά την βιαιότατη αντίδραση της αστυνομίας στις 13 Ιουνίου, σε ένα κίνημα διαδηλώσεων το οποίο εξαπλώθηκε σε όλες τις μεγάλες πόλεις της Βραζιλίας, συγκεντρώνοντας ένα πολύμορφο πλήθος το οποίο προέβαλε τη γενικευμένη δυσαρέσκειά του για την κατεύθυνση που ακολουθεί η Βραζιλία.

“Νόμιζαν ότι θα σταματούσαμε για να δούμε ποδόσφαιρο, αλλά η Βραζιλία δεν είναι μόνο ποδόσφαιρο” είπε χαρακτηριστικά ένας νεαρός φοιτητής, ανεβασμένος στη στέγη του ομοσπονδιακού κοινοβουλίου της Μπραζίλια, την ώρα που η χώρα φιλοξενεί το Κύπελλο των Συνομοσπονδιών – γενική δοκιμή για το Παγκόσμιο Πρωτάθλημα Ποδοσφαίρου του 2014.

Ήδη τη Δευτέρα οι διαδηλωτές έφθασαν τους 100.000 στο Ρίο και τους 65.000 στο Σάο Πάολο, και σε αρκετές περιστάσεις πήραν βίαιη τροπή, με ομάδες νεαρών να θέτουν στο στόχαστρο τα πολιτειακά κοινοβούλια και κυβερνεία. Την επομένη, ενώ πραγματοποιούνταν νέα διαδήλωση 50.000 ατόμων στο Σάο Πάολο η πρόεδρος της Βραζιλίας Dilma Roussef (η οποία θα δώσει τη μάχη της επανεκλογής της το 2014) έσπευδε να συναντηθεί με τον προκάτοχο και μέντορά της Luis Lula da Silva, ενώ σε ομιλία της δήλωνε ότι «το μέγεθος των διαδηλώσεων δείχνει την ενέργεια της δημοκρατίας μας, τη δύναμη της φωνής των δρόμων και την ευγένεια του πληθυσμού μας».

To“Κίνημα της Σαλάτας” (όπως ονομάσθηκε από το γεγονός ότι αρκετοί διαδηλωτές συνελήφθησαν με μόνο ενοχοποιητικό στοιχείο το ότι κουβαλούσαν ξύδι για να αντιμετωπίσουν τα χημικά) είναι η σημαντικότερη εκδήλωση κοινωνικής δυσαρέσκειας στη Βραζιλία μετά το 1992, οπότε ο τότε πρόεδρος Fernando Color de Melho υποχρεώθηκε σε παραίτηση λόγω κατηγοριών για διαφθορά.

Αποτελεί δε τη βίαιη αφύπνιση του βραζιλιάνικου πληθυσμού μετά από μία δεκαετία υψηλών ρυθμών ανάπτυξης (βασισμένων κυρίως στην άνοδο της τιμής των εμπορευμάτων), καθώς και επιτυχημένων αναδιανεμητικών πολιτικών (όπως το περιώνυμο πρόγραμμα οικογενειακών επιδομάτων Bolsa Familia) που έβγαλαν περίπου 40 εκατομμύρια ανθρώπους από τη φτώχεια.

Το 2009 ήταν η πρώτη χρονιά κατά την οποία περισσότεροι από τους μισούς Βραζιλιάνους μπορούσαν να χαρακτηρισθούν ως μέλη της μεσαίας τάξης. Ωστόσο, αυτή ακριβώς η επιτυχία ανέδειξε, όπως και σε άλλες αναδυόμενες οικονομίες, τη διεκδικητικότητα των ενισχυμένων μεσοστρωμάτων, καθώς και όσων αισθάνονται ότι απειλούνται με επιστροφή τη φτώχεια.

Το timing του ξεσπάσματος της κοινωνικής δυσαρέσκειας έχει να κάνει τόσο με παλαιότερες αδυναμίες, οι οποίες δεν έχουν ξεπερασθεί, όσο και με τις πιέσεις που δημιουργεί τις τελευταίες εβδομάδες η έξοδος των ξένων κεφαλαίων από τη χώρα.

Η Βραζιλία εξακολουθεί να είναι μία από τις πιο άνισες κοινωνίες στον κόσμο. Παρά το γεγονός ότι η ψαλίδα έκλεισε σε έναν βαθμό την προηγούμενη δεκαετία, η ανισότητα, όπως αποτυπώνεται στον συντελεστή Gini, παραμένει πάνω από το 0,5 – όταν το 0,4 θεωρείται το όριο της κοινωνικής αποσταθεροποίησης. Η χαμηλή ποιότητα των παρεχόμενων δημόσιων υπηρεσιών, συμπεριλαμβανομένων λ.χ. και των μεταφορών, είναι θεαματικά αναντίστοιχη προς τη φορολογική επιβάρυνση (36% του ΑΕΠ, το υψηλότερο ποσοστό εκτός χωρών ΟΟΣΑ). Παράλληλα η διαφθορά της πολιτικής τάξης και των κρατικών αξιωματούχων παραμένει διαβόητη.

Το 2012 το βραζιλιάνικο ΑΕΠ μεγεθύνθηκε κατά λιγότερο από 2%, ενώ η άνοδος του πληθωρισμού εξηγεί γιατί πυροδότης των διαδηλώσεων υπήρξε η αύξηση στην τιμή των εισιτηρίων (εφόσον μόνη αυτή συνοψίζει τη συνολική αύξηση του κόστους διαβίωσης σε μιαν διοικητική απόφαση).

Μέσα σε έναν μήνα η κεντρική τράπεζα διέθεσε 5,7 δισ. δολάρια για να στηρίξει το ρεάλ το οποίο καταγράφει τη χαμηλότερη ισοτιμία της τελευταίας τετραετίας, ενισχύοντας τον πληθωρισμό. Στο φόντο της προοπτικής αναστροφής της πολιτικής ποσοτικής διευκόλυνσης της Fed, τα κεφάλαια που είχαν μαγνητισθεί τα προηγούμενα χρόνια από τις υψηλές αποδόσεις της τάξης του 8%-10% εγκαταλείπουν ταχύτατα τη Βραζιλία (όπως και τις άλλες αναδυόμενες οικονομίες) με αποτέλεσμα οι προ μηνών “συναλλαγματικοί πόλεμοι” να δώσουν τη θέση τους στην εναγώνια προσπάθεια στήριξης του βραζιλιάνικου νομίσματος. Ακόμη και τα βραζιλιάνικα συναλλαγματικά αποθέματα των 375 δισ. δολαρίων ενδέχεται να μην φανούν επαρκής ασπίδα προστασίας, αν κρίνει κανείς από το γεγονός ότι στις εβδομάδες που ακολούθησαν την κατάρρευση της Lehmann Brothers η Ρωσία έχασε συναλλαγματικά αποθέματα ύψους 210 δισ. δολαρίων.

Και μέσα σε όλα αυτά, ο πληθυσμός της Βραζιλίας βλέπει το κόστος διοργάνωσης του Μουντιάλ να έχει ήδη φθάσει τα 3,3 δισ. ρεάλ (ποσό τριπλάσιο αυτού που δαπάνησε η Νότιος Αφρική για τη διοργάνωση του 2010), ενώ μόνο τα μισά στάδια είναι έτοιμα.

“Γήπεδα του πρώτου κόσμου, σχολεία και νοσοκομεία του τρίτου κόσμου” έγραφε ένα από τα πανό των διαδηλωτών. Πράγματι η Βραζιλία δεν είναι μόνο ποδόσφαιρο…

[Πηγή: Capital.gr]