Κώστας Ράπτης: Το παιχνίδι των μεγάλων δυνάμεων στην υπόθεση Snowden

Το παιχνίδι των μεγάλων δυνάμεων στην υπόθεση Snowden

Του Κώστα Ράπτη

[Πηγή:Capital.gr, 27/06/2013]

Σύμφωνα με τον Αμερικανό γλωσσολόγο και πολιτικό διανοητή Noam Chomsky ένας κλασικός τρόπος χειραγώγησης της κοινής γνώμης σε δημοκρατικά πολιτεύματα είναι το ξεδίπλωμα μιας όλο και πιο ζωηρής δημόσιας συζήτησης για μιαν όλο και πιο περιορισμένη γκάμα θεμάτων...

Ο διεθνής σάλος σχετικά με το πού βρίσκεται ο 29χρονος πρώην συνεργάτης των αμερικανικών μυστικών υπηρεσιών Edward Snowden είναι ακριβώς αυτό. Η καταγγελία του Snowden από τα αμερικανικά ΜΜΕ ως “προδότη”, το διπλωματικό παιχνίδι με την Κίνα για την έκδοσή του, η αιφνιδιαστική αναχώρησή του από το Χονγκ Κονγκ την Κυριακή, ο αρχικός ισχυρισμός της Μόσχας ότι ο 29χρονος ουδέποτε εισήλθε στη ρωσική επικράτεια (τεχνικά σωστός, εφόσον, όπως αποκαλύφθηκε, εξακολουθεί να βρίσκεται στη ζώνη τράνζιτ του αεροδρομίου Σερεμέτιεβο της Μόσχας), η παρεμβολή των Wikileaks που τον έθεσαν υπό την προστασία τους, η προθυμία του Εκουαδόρ να του παράσχει πολιτικό άσυλο, εάν μπορέσει να το ζητήσει αυτοπροσώπως, και οι κραυγές Αμερικανών γερουσιαστών, όπως οι Charles Schumer και John McCain ότι το Κρεμλίνο επιστρέφει σε συμπεριφορές Ψυχρού Πολέμου – συνιστούν ένα θρίλερ αντάξιο των καλύτερων σελίδων της κατασκοπευτικής λογοτεχνίας. Επισκιάζουν, ωστόσο, το πολύ μεγαλύτερο ζήτημα των αποκαλύψεων οι οποίες κατέστησαν τον Snowden πρωταγωνιστή αυτής της ιστορίας.

Υπενθυμίζεται ότι στις 5 Ιουνίου, η βρετανική εφημερίδα Guardian δημοσίευσε απόρρητο ένταλμα του ειδικού δικαστηρίου των ΗΠΑ για την επίβλεψη των μυστικών υπηρεσιών (FISA), το οποίο είχε εκδοθεί τον Απρίλιο και ζητούσε από την εταιρεία κινητής τηλεφωνίας Verizon να προωθεί στην Εθνική Υπηρεσία Ασφαλείας (NSA) επί ημερησίας βάσεως μέχρι τις 19 Ιουλίου 2013 τα δεδομένα (χρόνος, διάρκεια, αριθμός κλήσης) εκατομμυρίων τηλεφωνικών κλήσεων που πραγματοποιούνται επί αμερικανικού εδάφους.

Στις 6 Ιουνίου ο Guardian και η Washington Post αποκάλυψαν το απόρρητο πρόγραμμα PRISM της NSA το οποίο συλλέγει "μετα-δεδομένα" (σχετικά με ηλεκτρονικό ταχυδρομείο, δεδομένα κοινωνικής δικτύωσης, chat κ.ο.κ.) από τις μεγαλύτερες εταιρείες του Διαδικτύου, όπως η Apple, Google, Yahoo, Facebook κτλ.

Στις 8 Ιουνίου, ο Guardian αποκαλύπτει το πρόγραμμα Boundless Informant της NSA, ένα αναλυτικό εργαλείο επεξεργασίας ανά χώρα-στόχο του όγκου των μετα-δεδομένων που συλλέγουν τα προαναφερθέντα προγράμματα. Προκύπτει έτσι ότι οι αμερικανικές υπηρεσίες αποθηκεύουν στοιχεία για τα οποία έως τότε υποστήριζαν το αντίθετο και ότι παρακολουθούν εντατικά δραστηριότητες σε φίλιες χώρες (π.χ. τη Γερμανία).

Στις 9 Ιουνίου ο Αμερικανός δικηγόρος και ακτιβιστής των ατομικών ελευθεριών Glen Greenwald δημοσιεύει στον Guardian συνέντευξη με την πηγή των έως τότε αποκαλύψεών του. Πρόκειται για τον Edward Snowden, τεχνικό υπολογιστών της εταιρείας Booz Allen, υπεργολάβου της NSA.(Συνολικά στις ιδιωτικές επιχειρήσεις του λεγόμενου “κατασκοπευτικό-βιομηχανικού συμπλέγματος” των ΗΠΑ απασχολούνται 850.000 άτομα).

Στις 12 Ιουνίου η South China Morning Post παραθέτει αποκάλυψη του Snowden (ο οποίος έχει καταφύγει στο Χονγκ Κονγκ) ότι η NSA διεισδύει στις κινεζικές εταιρείες κινητής τηλεφωνίας για την απόσπαση δεδομένων SMS.

Στις 17 Ιουνίου ο Guardian παραθέτει ντοκουμέντα του Snowden που φέρουν την βρετανική υπηρεσία παρακολουθήσεων GCHQ να υποκλέπτει σε συνεργασία με την NSA τις συνομιλίες ξένων πολιτικών που συμμετείχαν το 2009 στη Σύνοδο Κορυφής της G20 στο Λονδίνο – με έμφαση στις αντιπροσωπείες της Ρωσίας, Τουρκίας και Νοτίου Αφρικής. Υπεκλάπησαν δεδομένα από Blackberries αλλά και από το ηλεκτρονικό ταχυδρομείο, με την κάλυψη... ψεύτικων Internet-καφέ στον χώρο της Συνόδου. Σε αντίθεση με τους έως τότε ισχυρισμούς ότι τα προγράμματα της NSA αφορούν στην καταπολέμηση τρομοκρατικών απειλών, πρόβαλε η πεζή αλήθεια της κατασκοπείας μεταξύ μεγάλων δυνάμεων για την εξασφάλιση πλεονεκτήματος σε διεθνείς συναντήσεις.

Στις 20 Ιουνίου ο Guardian δημοσιεύει απόφαση του FISA που επιτρέπει στην NSA την ανάλυση στοιχείων που έχουν συλλεχθεί εκ παραδρομής κατά την παρακολούθηση ενός στόχου για τον οποίο δεν είναι σαφές εάν βρίσκεται εντός ή εκτός αμερικανικής επικράτειας. Ο διευθυντής της NSA, Keith Alexander είχε δηλώσει στην Επιτροπή Πληροφοριών της Γερουσίας ότι τα εκ παραδρομής συλλεγέντα στοιχεία καταστρέφονται.

Στις 21 Ιουνίου ο Guardian αποκαλύπτει το πρόγραμμα Tempora της GCHQ με το οποίο οι βρετανικές υπηρεσίες (χαλαρότερα εποπτευόμενες και από τις αμερικανικές) διεισδύουν στα υπερατλαντικά καλώδια οπτικών ινών συλλέγοντας τεράστιο όγκο δεδομένων Διαδικτύου και τηλεφωνίας από όλο τον κόσμο.

Τέλος, στις 23 Ιουνίου η South China Morning Post παραθέτει αποκαλύψεις του Snowden σχετικά με τις απόπειρες της NSA να διεισδύσει στους servers του κορυφαίου κινεζικού πανεπιστημίου Tsinghua τον Ιανουάριο, καθώς και στους υπολογιστές της εταιρείας υποθαλάσσιων δικτύων οπτικών ινών Pacnet του Χονγκ Κονγκ, η οποία εξυπηρετεί μεγάλο μέρος της Άπω Ανατολής.

Σε αυτό το φόντο, η σημασία του “θρίλερ” της διαφυγής του Snowden σχετικοποιείται και η στάση της Κίνας και της Ρωσίας ερμηνεύεται ευκολότερα. Ο ηρωικός ιδεαλισμός του μοναχικού whistleblower δίνει τη θέση του σε ένα κυνικό παιχνίδι μεταξύ μεγάλων δυνάμεων και οι ΗΠΑ βλέπουν το μεγάλο τους πλεονέκτημα στην τεχνολογία παρακολούθησης να μετατρέπεται σε μπούμερανγκ, διακινδυνεύοντας μιαν επένδυση δισεκατομμυρίων δολαρίων επί σειρά ετών. Ό,τι ξεκίνησε ως μια καταγγελία της παραβίασης των ελευθεριών των πολιτών και της συνταγματικής τάξης στις ΗΠΑ εξελίσσεται, λόγω της καταδίωξης και δαιμονοποίησης του Snowden, σε μιαν αυτοεκπληρούμενη προφητεία “προδοσίας”.

Τόσο η Κίνα όσο και η Ρωσία δεν έχουν λόγους να επιδιώξουν μετωπική αντιπαράθεση με τη Ουάσιγκτον επί του θέματος, κρατώντας τον Snowden στο έδαφός τους. Ωστόσο δεν έχουν και κανένα λόγο να διευκολύνουν την έκδοσή του στις ΗΠΑ, όσο ακόμη αυτός είναι σε θέση να προξενεί “ζημιά” στην αλαζονεία της υπερδύναμης. Εξ ου και η μεν Κίνα αφενός υπέδειξε στον Snowden να εγκαταλείψει το Χονγκ Κονγκ (όπου ήδη προετοιμάζονταν διαδηλώσεις προς υπεράσπισή του, καθώς ο 29χρονος δήλωνε ότι εναποθέτει την τύχη του “στον λαό και τα δικαστήρια” της πρώην βρετανικής αποικίας) και αφετέρου επέτρεψε την αναχώρησή του, παρά το γεγονός ότι οι αμερικανικές αρχές του είχαν αφαιρέσει το διαβατήριο. Κάθε αυταπάτη ότι το “ειδικό διοικητικό καθεστώς” του Χονγκ Κονγκ και η συμφωνία δικαστικής συνδρομής που είχε υπογραφεί με τις ΗΠΑ το 1995 (πριν την ένωση με την Κίνα) θα αφαιρούσαν το τελευταίο λόγο από το Πεκίνο, κατέρρευσε μόλις ανακοινώθηκε ότι οι τοπικές αρχές “δεν βρίσκουν νομική βάση” στο αμερικανικό αίτημα για έκδοση του Snowden.

Οι αγγλόφωνοι Global Times, που απηχούν την περισσότερο εθνικιστική πτέρυγα της κινεζικής ηγεσίας, αποχαιρέτισαν τον Snowden με ευχές για “καλή τύχη σε αυτούς τους δύσκολους καιρούς”, υποστηρίζοντας ότι η έκβαση της υπόθεσής του “αποτυπώνει το παιχνίδια ανάμεσα στην αμερικανική ηγεμονία και την παγκόσμια διεκδίκηση της δικαιοσύνης”...

Με δεδομένο ότι η πρόσφατη συνάντηση Obama-Xi στην Καλιφόρνια είχε ως κεντρικό της θέμα την “κυβερνο-ασφάλεια”, η κινεζική πλευρά μπορεί να απολαύσει την ειρωνική πτυχή των εξελίξεων. Όμως ένας κυβερνοακτιβιστής στην επικράτειά της θα αποτελούσε “κακό παράδειγμα” για τον (όλο και δυσκολότερα ελεγχόμενο) κινεζικό πληθυσμό.

Ομοίως η Ρωσία, όχι μόνο επέτρεψε την είσοδο του Snowden με πτήση της κρατικής Aeroflot, αλλά και προφύλαξε πιθανότατα τον 29χρονο από το να μετεπιβιβαστεί, όπως είχε προγραμματίσει, στην πτήση της Δευτέρας για την Αβάνα, καθώς αυτή ενείχε το ρίσκο ότι διέσχιζε αμερικανικό εναέριο χώρο. Την δε Τρίτη, κορυφώθηκε η ειρωνεία όταν ο μεν υπουργός Εξωτερικών Sergei Lavrov απορρίπτοντας μετά βδελυγμίας τις κατηγορίες ότι η Ρωσία υποθάλπει τον Snowden, δήλωνε ότι αυτός δεν έχει εισέλθει καν στη ρωσική επικράτεια, ο δε πρόεδρος Vladimir Putin ξεκαθάριζε τέσσερις ώρες αργότερα, από τη Φινλανδία, ότι ο 29χρονος βρίσκεται στον χώρο τράνζιτ του Σερεμέτιεβο και δεν πρόκειται να εκδοθεί, αν και η “αιφνιδιασμένη” Μόσχα πιστεύει ότι το καλύτερο για όλες τις πλευρές θα είναι η ταχεία αναχώρησή του για όποιον τελικό προορισμό αυτός επιλέξει.

Η εκδίκηση, θα μπορούσε να πει κανείς, είναι ένα πιάτο που τρώγεται κρύο: το Κρεμλίνο ασφαλώς δεν ξεχνά ότι οι ΗΠΑ έχουν παράσχει άσυλο στον ηγέτη των Τσετσένων αυτονομιστών Ilyas Akhmadov και έχουν αρνηθεί την έκδοση στη Ρωσία του Viktor Bout, πρώην αξιωματικού της σοβιετικής αεροπορίας και μετέπειτα διαβόητου εμπόρου όπλων τον οποίο συνέλαβαν στην Ταϊλάνδη.

Αναλυτές, πάντως, προεξοφλούν ότι τόσο οι κινεζικές όσο και οι ρωσικές αρχές υπέβαλαν τον Snowden σε διεξοδικό debriefing, αξιοποιώντας το περιεχόμενο των τεσσάρων φορητών υπολογιστών που έχει μαζί του ο νεαρός Αμερικανός. Με δεδομένη τη βλάβη των εθνικών τους συμφερόντων από τις δραστηριότητες της NSA, κάτι τέτοιο κρίνεται λογικό. Για την αμερικανική πλευρά, όμως, πρόκειται για εφιάλτη.

Οι δηλώσεις Snowden ότι το υλικό που έχει στην κατοχή του είναι απείρως μεγαλύτερο του ήδη δημοσιοποιημένου, και αφορά όχι μόνο την “χαρτογραφία” των αμερικανικών συστημάτων παρακολούθησης, αλλά και πρόσωπα, “βιτρίνες” και “γιάφκες” ανά τον κόσμο, πρέπει να ληφθούν σοβαρά υπόψη.

Πρόκειται, ασφαλώς, για ιδεώδες υπόστρωμα στην εν εξελίξει δύσκολη προσπάθεια τόσο της Κίνας όσο, και κυρίως, της Ρωσίας να επαναπροσδιορίσουν τη συνεργασία τους με τις ΗΠΑ, εν μέσω ανοικτών αντιπαραθέσεων σε σειρά κρίσιμων μετώπων - όπως υπενθυμίζει, μεταξύ άλλων, η κατάθεση η άκαρπη κατάληξη την Τρίτη των ρωσο-αμερικανικών συνομιλιών για την διοργάνωση της διάσκεψης «Γενεύη 2», με στόχο την ειρηνική επίλυση της συριακής κρίσης...